بررسی وضعیت نیترات در محصولات کشاورزی ایران و نقدی بر مطالعات گزارش شده-مطالعه مروری

برای انجام این پژوهش 110 مطالعه منتشر شده در زمینه پایش غلظت نیترات در محصولات کشاورزی تولید شده در ایران که تا پایان سال 1401 منتشر شده بودند، جمع‌آوری گردید. این مطالعات ابتدا از نظر متدولوژی و کنترل کیفیت و تضمین کیفیت نتایج ارزیابی و با شاخص‌های یک مطالعه استاندارد مقایسه شدند. نتایج ارزیابی متدلوژی مطالعات نشان داد که تنها در 27.3 درصد از مطالعات روش نمونه‌برداری، نگهداری و انتقال نمونه‌ها، در 15.5 درصد از مطالعات روش آماده‌سازی و عصاره‌گیری و در 30 درصد از مطالعات روش اندازه‌گیری منطبق بر روش‌های استاندارد انجام شده است. ارزیابی کنترل کیفی مطالعات نشان داد که تنها در 20.9 درصد از مطالعات برخی از شاخص‌های کنترل و تضمین کیفیت نتایج مورد ارزیابی قرار گرفته است. ارزیابی غلظت نیترات در محصولات نشان داد که میانگین وزنی غلظت نیترات در سیب‌زمینی 98.7، خیار 120.9، گوجه‌فرنگی 40.7، پیاز 39.6، هندوانه 19.9، خربزه 62.9، هویج 151.1، بادمجان 235.2، انواع فلفل 329، سایر سبزیجات غده‌ای و ریشه‌ای 542.4، کاهو 907.7، اسفناج 995.4، کرفس 1093.4، حبوبات تازه‌ خوری 37.7، جعفری 596.5، انواع کلم 414.7، سایر سبزیجات برگی 635.6، سیب درختی 32.4 و پرتقال 37.2 میلی‌گرم در کیلوگرم وزن تازه بود. تحقیق حاضر نشان داد که میانگین غلظت نیترات در محصولات کشاورزی تولید شده در ایران کمتر از حداکثر سطوح مجاز توصیه شده در استاندارد ملی ایران و سایر استاندارد‌های جهانی است. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که به‌طور کلی نگرانی جدی از نظر وجود غلظت بیش از حد نیترات در محصولات کشاورزی تولید شده در فضای باز کشور وجود ندارد.

investigation of nitrate status in agricultural products of iran and criticism of published studies – a review study

in the process of conducting this research, 110 studies on monitoring nitrate content in agricultural products produced in iran were gathered. these studies were published until march 20, 2023. the collected studies underwent evaluation for methodology, quality control, and quality assurance of results and were then assessed based on standard research criteria. the evaluation of the study’s methodology revealed that only 27.3% of the studies adhered to standard methods for sampling, storage, and sample transfer. in 15.5% of the studies, the method of preparation and extraction followed standard procedures. additionally, in 30% of the studies, the nitrate measurement method was conducted according to established standard procedures. the evaluation of quality control in the studies showed that only 20.9% reported some indicators of quality control and assurance. the assessment of nitrate concentration in agricultural products revealed the weighted mean concentrations of nitrate (mg kg-1 fresh weight) as follows: potato 98.7, cucumber 120.9, tomato 40.7, onion 39.6, watermelon 19.9, melon 62.9, carrot 151.1, eggplant 235.2, peppers 329, other root and tuber vegetables 542.4, lettuce 907.7, spinach 995.4, celery 1093.4, fresh edible legumes 37.7, parsley 596.5, cabbages 414.7, other leafy vegetables 635.6, apple 32.4, and orange 37.2. the findings of the present research reveal that the mean nitrate concentrations in iran’s agricultural products fall below the maximum permissible levels outlined by both the iranian national standard and international standards. as a result, it can be generally concluded that there is no significant cause for concern regarding residual nitrate concentration in iran’s agricultural products.