بررسی تغییرات خصوصیات هیدرودینامیک آبخوان در گذر زمان با استفاده از مدل gms (مطالعه موردی: آبخوان دشت قزوین)

افزایش مصرف آب زیرزمینی و افت روزافزون سطح ایستابی منجر به ایجاد تغییراتی در خصوصیات هیدرودینامیکی آبخوان به‌ویژه پارامترهای هدایت هیدرولیکی و آبدهی ویژه می‌شود. در این مطالعه که در سال 1400 و با استفاده از نسخه 10 نرم‌افزار gms در آبخوان قزوین انجام شده، ضرایب هدایت هیدرولیکی و آبدهی ویژه در سه دوره آماربرداری سال‌های 1381، 1388 و 1397 پس از واسنجی و صحت سنجی مدل در دو حالت پایدار و ناپایدار تعیین و مقایسه شدند. ریشه میانگین مربعات خطا در حالت پایدار در سه دوره موردبررسی به‎ ترتیب  0.86، 0.73 و 0.84 متر و در حالت ناپایدار نیز به ترتیب 1.70، 0.93و 1.06 متر بدست آمد که نشان از دقت بالای شبیه‌سازی مدل دارد. متوسط هدایت هیدرولیکی درمحدوده آبخوان در سال‌های 1381، 1388 و 1397 به ترتیب 19.13، 16.85 و 14.06 متر بر روز و  متوسط آبدهی ویژه در محدوده آبخوان به ترتیب ذکرشده 0.078، 0.071 و 0.064  تخمین زده شد. نتایج نشان داد که با گذشت زمان و بروز افت سطح آب زیرزمینی پارامترهای هدایت هیدرولیکی و آبدهی ویژه کاهش می‌یابند. بر اساس هیدروگراف واحد آبخوان، شیب کاهش سطح آب زیرزمینی به دلیل اقدامات صورت گرفته در طرح تعادل بخشی و تغذیه مصنوعی، از سال 1394 از 0.1154 به 0.0591 کاهش یافته است، شیب کاهش هدایت هیدرولیکی از 0.38 به 0.31 و شیب کاهش آبدهی ویژه از 0.00117 به 0.00078 کاهش یافته است. دلیل اصلی این روند کاهشی می‌تواند تخریب ساختمان خاک و کاهش تخلخل موثر باشد که حاکی از برگشت‌ناپذیر بودن آبخوان به وضعیت قبلی آن است. بنابراین لازم است در خصوص تغذیه آبخوان ها و آب برگشتی از سامانه های آبیاری این تغییرات موردتوجه قرار گیرد.

investigation of groudwater level decreasing effects on qazvin aquifer hydrodynamic characteristics

increasing groundwater consumption and water table level leads to changes in hydrodynamic properties of the aquifer especially the parameters of hydraulic conductivity and specific yield. in this study, that was conducted in 2021 using gms model version. 10 in qazvin aquifer, the coefficients of hydraulic conductivity and specific yield of aquifer in three census periods of 2002, 2009 and 2018 after calibration and validation of the model in two cases steady and unsteady were determined and compared. the root mean square errors in the steady state  for the proposed periods were 0.86, 0.73 and 0.84 m, respectively, and in the unsteady state were 1.7, 0.93 and 1.06 m, respectively. that shows high accuracy of the model simulation. the average hydraulic conductivity in the aquifer was estimated for the years of 2002, 2009 and 2018 which was 19.13, 16.85 and 14.06 meters per day and the average specific yield was 0.078, 0.071 and 0.064, respectively. the results showed that over time and by decreasing the groundwater level, the parameters of hydraulic conductivity and specific yield decrease. since 2015 due to the measures taken for balancing and artificial recharge plan, the slope rate of hydraulic conductivity has decreased from 0.38 to 0.31. also the slope rate of special discharge has decreased from 0.00117 to 0.00078. the main reason for this decreasing trend can be the destruction of soil structure and effective reduction of porosity indicating the irreversibility of the aquifer to its previous state. therefore, it is necessary to pay attention to these changes regarding the recharge of aquifers and return water from irrigation systems.