بررسی تاثیر زمان تماس، نوع عصاره‌گیر و نسبت خاک به عصاره‌گیر در اندازه‌گیری مقدار گچ به روش استون

گچ در خاک های نواحی خشک و نیمه خشک به‌عنوان جزء اصلی خاک برخی از رفتارهای فیزیکی و شیمیایی خاک را تحت تاثیر قرار داده و  به دلیل اثرات منفی بر اراضی کشاورزی و رشد گیاه، اندازه گیری دقیق غلظت آن برای مدیریت اراضی گچی بسیار حائز اهمیت است. بنابراین طی پژوهشی آزمایشگاهی برخی عوامل موثر بر اندازه گیری گچ به روش استون شامل زمان تماس، نسبت خاک به آب و عصاره گیر های مختلف مطالعه شدند. نتایج نشان داد که انحلال گچ در خاک های گچی مصنوعی واکنشی سریع بوده و قسمت عمده گچ موجود در نمونه در مدت زمانی کمتر از 0.5 ساعت حل شد. عصاره گیری گچ در نسبت های بالای خاک به آب (200:1) باعث کم برآورد در اندازه گیری گچ گردید. بطوریکه مقدار گچ اندازه گیری شده در زمان 0.5 ساعت در نمونه های 10، 20، 30، 40، 50، 60، 70، 80 و 100 درصد گچ به ترتیب 1، 3.5، 9.6، 11.0، 22.4، 29.3، 39.6، 47.5 و 57.8 درصد نسبت به مقدار واقعی گچ در نمونه کمتر برآورد شد. کاهش نسبت خاک به آب به نسبت 400:1 باعث بیش برآورد بین 10 - 50 درصد گچ در نمونه های با گچ کمتر از 50 درصد گردید. محلول های نمکی nacl، kcl و mgcl2 حلالیت گچ را افزایش داده و باعث جبران کم برآورد در اندازه گیری گچ بخصوص در نسبت 200:1 گردیدند. محلول های نمکی در نسبت پایین خاک به آب (400:1) در خاک های طبیعی باعث بیش برآورد مقدار گچ  شدند. هدایت الکتریکی (ec) µs/cm 1000 در محلول نهایی بعنوان ec بحرانی در اندازه گیری گچ بدست آمد. براساس نتایج بدست آمده، استفاده از آب مقطر بعنوان عصاره گیر، زمان تماس 0.5 ساعت و نسبت خاک به آب متغیر براساس محتوای گچ برای حصول ec کمتر از µs/cm 1000 بعنوان شرایط بهینه برای اندازه گیری گچ به روش استون توصیه می گردد.

the effect of contact time, extractant type, and soil/extractant ratio on gypsum determination by acetone method

gypsum is spread in soils of arid and semiarid regions and controls the soil physiochemical properties when it exists as the main soil component. due to the undesired effects of gypsum in agriculture and plant growth, the accurate determination of its concentration is very important for soil classification and land use management. in this study, the parameters affecting the gypsum determination by the acetone method, namely contact time, extractant to soil ratio, and different extractants were investigated. results revealed that the gypsum dissolution reaction was fast and most of the gypsum was dissolved in less than 0.5 h. gypsum extracting with high extractant to soil ratios (1:200) had led to underestimation in the gypsum concentration. so that, the measured gypsum at 0.5 h extraction in soils with 10, 20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, and 100% gypsum was underestimated by 1, 3.5, 9.6, 11.0, 22.4, 29.3, 39.6, 47.5, and 87.8% (according to the actual content) respectively. decreasing the extractant to soil ratio to 1:400, overestimated (10 to 50%) the gypsum in the samples containing less than 50% gypsum. nacl, kcl and mgcl2 solutions increased the gypsum solubility eliminated the underestimation in gypsum determination especially in 1:200 ratio. however, the use of salt solutions as extractants in the natural soils had led to overestimate at the higher extractant to soil ratios (1:400). the critical electrical conductivity (ec) in the measuring of gypsum by the acetone method was 1000 µs/cm. according to the results, use of deionized water as the extractant, 0.5 h contact time, and variable soil to water ratio according to the soil gypsum content and to reach the ec of lower than 1000 µs/cm were the optimum condition for determination of soil gypsum by the acetone method which is recommended.