تحلیل ریسک خشکسالی در سامانه‌های توزیع آب کشاورزی، مطالعه موردی: شبکه آبیاری رودشت

وقوع دوره های کم آبی مستمر به عنوان مخاطره طبیعی، در کاهش عملکرد سامانه های توزیع آب کشاورزی کشور تاثیر زیادی داشته است. در این پژوهش به تحلیل ریسک خشکسالی در سامانه توزیع آب سطحی در شبکه آبیاری رودشت پرداخته شده است. بدین منظور، با استفاده از شاخص خشکسالی جریان (sdi) به ارزیابی و احتمال وقوع پدیده خشکسالی در منطقه پرداخته شده و شدت اثر خشکسالی از ترکیب شاخص های ارزیابی عملکرد توزیع آب، راندمان، کفایت و عدالت، با روش مجموع وزین ساده (saw) در قالب پنج سناریو وزنی بر اساس دیدگاه های مدیریتی متفاوت، محاسبه شد. در نهایت با ترکیب دو مولفه احتمال وقوع و شدت اثر خشکسالی، ریسک این پدیده در سامانه توزیع آب کشاورزی محاسبه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که بر اساس شاخص sdi، خشکسالی در بازه زمانی ماهانه با بزرگی (2.42 تا 2.47) و در بازه زمانی سالانه با بزرگی (2.54 تا 1.65) رخ داده است. محدوده مقادیر ریسک سالانه خشکسالی با احتساب دیدگاه های مختف از طریق اعمال سناریوهای وزنی به این ترتیب بدست آمد: دیدگاه ارزیابی با تاکید بر نظر مدیر شبکه (0.668 تا 0.804)، با تاکید بر نظر بهره بردار (0.636 تا 0.803)، تاکید توامان مدیر و بهره بردار (0.647 تا 0.802)، تاکید بر نظر آب منطقه ای و مدیران استانی (0.684 تا 0.804)، و با تاکید بر ملاحظات زیست محیطی در محدوده شبکه آبیاری (0.692 تا 0.804). نتایج به دست آمده از به کارگیری ساختار تحلیل ریسک در هر دو بازه زمانی ماهانه و سالانه، مدیران شبکه را قادر می سازد تا مناسب ترین راهکارهای بهبود عملکرد را متناسب با بزرگی و زمان وقوع ریسک شکست سامانه ارایه دهند.

Drought Risk Analysis in Agricultural Water Delivery System, A Case Study of Roodasht Irrigation Districts

The occurrence of continuous water shortage as a natural hazard has dramatically impacted the country’s performance of surface water delivery systems. In this research, drought risk analysis in surface water delivery systems in Roodasht irrigation network has been investigated. For this purpose, the streamflow Drought Index (SDI) has been used to assess the region’s probability of drought. The consequence of drought was calculated by combining water distribution performance evaluation indicators, efficiency, adequacy, and justice with a simple additive weighting method (SAW) in five weight scenarios based on different management perspectives. Finally, by combining the probability and consequence of drought, the risk of this phenomenon in the agricultural water distribution system was calculated and analyzed. According to the SDI index, the results showed drought occurred in the monthly period with magnitude of 2.42 to 2.47, and in the annual period with magnitude of 2.54 to 1.65. The range of monthly drought risk values of the system in five weighted scenarios is as follows: evaluation perspective with emphasis on the opinion of the network administrator (0.668 to 0.804), With the emphasis on the beneficiary’s opinion (0.636 to 0.803), the simultaneous emphasis of manager and beneficiary (0.647 to 0.802), emphasis on regional water opinion and provincial managers (0.684 to 0.804), and with emphasis on environmental considerations within the irrigation network (0.692 to 0.804). The obtained results of employing the risk analysis framework in both annual and monthly periods make the authorities present appropriate alternatives considering the magnitude and timing of the system’s failure risk.