ارزیابی آسیب‌پذیری تخریب سرزمین با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه و سامانه اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: حوضه آبخیز مهارلو-بختگان)

شناسایی مناطق آسیب‌پذیر به تخریب سرزمین لازمه مدیریت پایدار منابع طبیعی است که یکی از گام‌های موجود در چارچوب حفاظتی محسوب می‌شود. در پدیده تخریب سرزمین موضوعی که بسیار اهمیت دارد، شناسایی مناطق حساس به تخریب و همچنین ارزیابی میزان آسیب‌پذیری به این پدیده است. هدف از این مطالعه ارزیابی آسیب‌پذیری تخریب سرزمین در حوضه آبخیز مهارلوبختگان با استفاده از روش تصمیم‌گیری چند معیاره است. بدین منظور از نه پارامتر کاربری اراضی، پوشش گیاهی، شوری خاک، کمیت و کیفیت آب زیرزمینی، تراکم دام، سطح سواد و تمرکز جمعیتی برای تهیه نقشه آسیب‌پذیری استفاده شد. در مرحله اول با استفاده از چارچوب edpsir، روابط بین پارامترها مشخص شد. سپس با استفاده از روش فرآیند تحلیل شبکه ای (anp)، وزن هر یک از پارامترها تعیین شد. سپس بعد از فازی سازی لایه‌ها، با ترکیب آن‌ها در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (gis)، نقشه آسیب‌پذیری تخریب سرزمین تولید شد. نتایج نشان داد که کلاس آسیب‌پذیری شدید در تمام طبقات ارتفاعی به‌ جز 200 متر اولیه، بیشترین مساحت را شامل می‌شود. در کل منطقه، بیشترین طبقه آسیب‌پذیری در کلاس شدید بوده که حدود 64.31 درصد از مساحت منطقه را در بر می‌گیرد. در بررسی آسیب‌پذیری کاربری‌های مختلف مشخص شد که کلاس آسیب‌پذیری شدید بیشتر شامل کاربری مرتع و کلاس آسیب‌پذیری متوسط بیشتر شامل کاربری کشاورزی آبی است که نشان‌دهنده مقدار آسیب‌پذیری زیاد این کاربری‌ها و اثر فعالیت‌های انسانی بر تخریب را نشان می‌دهد. این درصد از آسیب‌پذیری اراضی مرتعی و کشاورزی به دلیل اهمیت پارامترهای کاربری اراضی و پوشش گیاهی است که بیشترین وزن را در بین سایر پارامترها در آسیب‌پذیری به تخریب سرزمین دریافت کرده‌اند.

Vulnerability Assessment of Land Degradation Using Network Analysis Process and Geographic Information System (Case Study: MaharlooBakhtegan Watershed)

Identification of areas vulnerable to land degradation is essential for sustainable management of natural resources as one of the steps in the conservation framework. Identification of areas susceptible to degradation as well as determination of vulnerability to this phenomenon is one of the most important issues to an assessment of land degradation. This study tries to assess the land degradation vulnerability in MaharlooBakhtegan watershed using nine criteria including land use, vegetation, soil salinity, quantity and quality of groundwater, livestock density, literacy level, and population. In the first step, the relationships between the criteria were determined using the eDPSIR framework, then the weight of each criterion was determined using the ANP method. Fuzzing the layers, the map of land degradation vulnerability was provided by combining the layers using ArcGIS10.3 software. The results showed that the high class of vulnerability covers the highest area in all elevations class except for the first 200 m. the most vulnerable class was in the high class covering about 64.31% of the area. The high and medium classes of vulnerability include rangeland and agricultural land uses, respectively, indicating a high level of vulnerability and impact of human activities. This percentage of vulnerability in rangeland and agricultural land uses is due to the importance of land use and vegetation criteria having the highest weight among the criteria affecting the vulnerability to land degradation.