مدیریت زهاب‌ شبکه‌های آبیاری و زهکشی جنوب غربی استان خوزستان

شوری خاک و آب زیرزمینی شور و کم‌عمق، زهکشی و در نتیجه تولید زهاب شور را در اراضی فاریاب جنوب استان خوزستان اجتناب‌ناپذیر ساخته است. با توجه به گسترش سطح شبکه‌های آبیاری و زهکشی، ضروری است که مدیریت زهاب شبکه‌های آبیاری و زهکشی احداث‌شده یا در حال احداث (مجموعاً 340 هزار هکتار) واقع در جنوب خوزستان و غرب رودخانه کارون به عنوان یک طرح جامع مطالعه شود. مدیریت زهاب به کمیت و کیفیت آن، که مرتباً در حال تغییر بوده، وابسته است. بنابراین مدلی توسعه داده شد که بتواند کمیت و کیفیت زهاب شبکه‌های آبیاری و زهکشی را در طول دوره بهره‌برداری پیش‌بینی کند. این مدل با استفاده از یک مزرعه پژوهشی 25 هکتاری اعتبارسنجی شد. شوری زهاب شبکه‌های آبیاری و زهکشی پیش‌بینی شده، مبنای تصمیم‌گیری برای روش استفاده مجدد قرار گرفت. بر اساس پیش‌بینی های صورت گرفته با این مدل، کیفیت زهاب‌های حاصله از طرح‌های حوضه جنوب کرخه و غرب کارون، به جز کشت و صنعت‌های نیشکر، حداقل تا 10 سال برای کشت گیاهان زراعی مقاوم به شوری مناسب نیست و دفع آن‌ها اجتناب‌ناپذیر است. در خصوص زهاب‌های با کیفیت مناسب‌تر، گزینه‌های استفاده مجدد مانند کشت گیاهان مقاوم به شوری و توسعه منابع طبیعی برای جلوگیری از طوفان‌های گرد و غبار می‌تواند در دستور کار قرار بگیرد. به نظر می‌رسد تخلیه زهاب به خلیج فارس کمترین ضرر زیست‌محیطی را از بین گزینه‌ها در بر خواهد داشت. در مطالعه حاضر، محتوای فسفر زهاب‌ها 0.7-0.043 و نیتروژن 28-2.2 میلی‌گرم بر لیتر اندازه‌گیری شد که در مورد نیتروژن مقادیر بسیار بالاتری را نسبت به خور ماهشهر (محل تخلیه) نشان داد. هرچند به نظر می‌رسد تخلیه زهاب به خلیج فارس سبب رهاسازی مقادیر بالای نیتروژن به آن می‌شود، اما با توجه به پایین بودن مقدار فسفر این زهاب‌ها، نیتروژن اضافی وارد چرخه تولید نشده و موجب یوتریفیکاسیون نمی‌شود.

Drainage Water Management of Irrigation and Drainage Networks of South West Khuzestan

Soil salinity and shallow and saline groundwater have been made subsurface drainage and drainage effluents to be inevitable in irrigated lands of south of Khuzestan. Due to the development of irrigation and drainage networks (IDN) in the southwest of Khuzestan (with an area of 340,000 hectares), it is necessary to study integrated agricultural drainage management in all area. Drainage management is depending on its quality and quantity (Q & Q), which are changing continuously. Therefore, a model for predicting drainage water Q & Q in the operation period of IDNs was developed and validated using 25 hectares’ research field. Predicted drainage water salinity of the IDNs was used to make the decision for reusing or disposing options. Based on the predictions made by this model, the quality of drainage water from the plans of the southern Karkheh basin and western Karoon, with the exception of sugarcane cultivations, is not suitable for at least 10 years to cultivate salttolerant plants and their disposal is inevitable. In case of drainage water with better quality, it could be reused for irrigation of salttolerant crops and forestation to prevent dust storms. Drainage transportation to the Persian Gulf is proposed to have the least hazard to the environment. In the present study, the content of phosphorus and nitrogen in drainage water was measured to be 0.0430.70 and 2.222 mg/L respectively, which showed a much higher amount of nitrogen than Mahshahr bay (discharge point). Although drainage disposal into the Persian Gulf seems to release high levels of nitrogen, however, due to low phosphorus content in these drainage waters, additional nitrogen cannot be entered in the production cycle and does not result utrification.