مقایسه نتایج سه روش اندازه گیری میزان رس قابل انتشار در خاک های خوزستان

رس قابل‌انتشار در آب به دلیل پیش بینی فرسایش خاک، آبشویی و تکامل خاک دارای اهمیت است. از روش های مختلفی برای اندازه گیری رس قابل‌انتشار استفاده می شود که نتایج هر یک متفاوت است. در این مطالعه برای مقایسه میزان رس قابل‌انتشار با استفاده از سه روش همزن مکانیکی، اولتراسوند و راسموسن، نمونه های خاک‌ از مناطق مختلفی در استان خوزستان با تنوع در خصوصیات فیزیکوشیمیایی جمع آوری شد. همبستگی بین میزان رس قابل‌انتشار و خصوصیات خاک در هر روش از لحاظ آماری با مدل رگرسیون تحلیل و نتایج با همدیگر مقایسه شد. نتایج نشان داد میانگین میزان رس قابل‌انتشار در روش راسموسن 72.6، همزن مکانیکی 33.4 و اولتراسوند 14.1 درصد از رس کل بود. همچنین تحلیل رگرسیونی نشان داد مهمترین عامل اثرگذار بر پیش بینی میزان انتشار رس به روش راسموسن، میزان گچ و رس کل است در حالیکه برای روش همزن مکانیکی ضریب انبساط خطی، ماده آلی، رس، گچ و شن کل در رابطه رگرسیونی موثر بودند. در روش اولتراسوند سیلت، املاح و آهک ویژگی های پیش بینی کننده رس قابل‌انتشار بودند. علت این تفاوت ها به مکانیسم متفاوت بکار رفته در روش‌های مطالعه انتشار رس مربوط می‌شود. در بررسی روابط آماری بین ویژگی‌های خاک و انتشار رس به روش راسموسن، همزن مکانیکی و اولتراسوند به ترتیب بیشترین نقش مربوط به گچ، ضریب انبساط خطی و سیلت بود. ماده آلی، گچ، نسبت جذب سدیم، سدیم محلول و هدایت الکتریکی با انتشار رس همبستگی منفی و رس کل، آهک، ضریب انبساط خطی، ظرفیت تبادل کاتیونی و پ‌هاش همبستگی مثبتی با انتشار رس داشتند؛ بنابراین پیشنهاد می شود که در مطالعه میزان رس قابل‌انتشار در هر تحقیق، روشی انتخاب شود که با شرایط مورد نظر محقق و یا ویژگی های خاک هماهنگی داشته باشد. همچنین در مطالعات آتی اثر اندازه خاکدانه، نوع و ترکیب شیمیایی ماده آلی بر انتشار رس بررسی شود.

Comparison the results of three methods for measuring the amount of WaterDispersible Clay in Khuzestan soils

The fraction of clay that disperses in water, waterdispersible clay (WDC), is recognized as an important property with respect to predicting soil erosion, colloid leaching and soil development. The WDC is measured by different methods producing different results. In this study, three methods (Rasmussen, Mechanical stirrer and Ultrasound) were compared in terms of measuring the amount of WDC in soils. For this purpose soil samples with different physiochemical properties were collected from different region of Khuzestan province and the WDC were determined by the proposed methods. The correlation between WDC and the soil properties were analyzed using regression model and equations were fitted for the three methods. The results showed that the WDC measured by Rasmussen, Shaker and Ultrasound methods were 72.6 (%), 33.4 (%) and 14.1 (%) from total clay, respectively. The results showed that the most important soil properties affecting the WDC for Rasmussen method were gypsum and clay, for Mechanical stirrer were linear extensibility coefficient (COLE), organic matter (OM), clay, gypsum and total sand, and for Ultrasound method were gypsum content, linear extensibility coefficient and silt. These varieties could be related to the nature of each method. Also, statistical analysis showed that the gypsum, COLE, and silt content had maximum effect on the WDC in Rasmussen, Mechanical stirrer, and Ultrasound methods, respectively. Organic matter, gypsum, sodium adsorption ratio (SAR), soluble sodium, and electrical conductivity had negative correlations with WDC, and the total clay content, lime, COLE, cation exchange capacity and pH had a positive correlation. Therefore, it is suggested that the selected method for measuring WDC should be according to the research emphasizes and soil characteristics. Also, the effect of aggregates size, type and organic matter composition on the WDC should be investigated in future study.