واکنش ارقام مختلف کلزا با تیپ رشد زمستانه به تنش کمبود فسفر

فسفر به دلیل حلالیت و تحرک اندک در خاک‌های زراعی دنیا و نقش حیاتی ترکیبات آن در متابولیسم سلول گیاهی، به‌عنوان عنصر غذایی پرمصرف برای گیاه در نظر گرفته می‌شود. شناسایی رقم‌هایی از گیاهان که به‌صورت کارآمدی بتوانند فسفر را جذب و مصرف کنند، می‌تواند باعث کاهش هزینه مالی و زیست‌محیطی کاربرد کودهای فسفره گردد. کلزا به‌عنوان گیاه دانه روغنی در سطح وسیعی در جهان و نیز در ایران کشت می‌گردد. در این تحقیق گلخانه‌ای، کارایی جذب و مصرف فسفر هفت رقم کلزا با تیپ رشد زمستانه (talaye, okapi, l72, gabriela, karaj, brutus, elvis) در دو سطح فسفر صفر و 80 میلی‌گرم در کیلوگرم فسفر از منبع مونوپتاسیم فسفات در خاکی با مقدار فسفر قابل‌دسترس 4.6 میلی‌گرم در کیلوگرم خاک، در طرح کاملاً تصادفی در قالب فاکتوریل مورد بررسی قرار گرفت. شاخص‌های وزن خشک اندام هوایی، سطح برگ، حجم و وزن خشک ‌ریشه، جذب عناصر فسفر و کلسیم در ریشه و اندام هوایی اندازه‌گیری گردید. برای به دست آوردن خاک ریزوسفری و غیر ریزوسفری از تکنیک رایزوبگ استفاده شد. بر اساس نتایج، ارقام ازلحاظ تولید بیوماس، جذب فسفر و کلسیم، کارایی جذب و کارایی استفاده، تفاوت معنی‌داری با یکدیگر داشتند. فسفر کارایی از 0.615 در رقم gabriela تا 0.248 در رقم elvis متغیر بود و کارایی جذب فسفر ارقام کلزا نیز از 0.469 در رقم gabriela تا 0.157 در رقم elvis متغیر بود و روند عکس آن در مورد شاخص تنش فسفر وجود داشت. مقدار ph خاک درون و بیرون رایزوبگ در شرایط فراهمی فسفر، تفاوت معنی دار داشت. به نظر می‌رسد که فسفر کارایی و تولید ماده خشک در زمان کمبود فسفر این ارقام، بیشتر وابسته به کارایی آن‌ها در جذب فسفر و نیز وابسته به جذب بیشتر کلسیم آن‌ها از طریق افزایش حجم سیستم ریشه و افزایش توانایی تحرک و جذب فسفر خاک باشد.

Response to phosphorus deficiency stress among winter rapeseed (Brassica napus L.) cultivars

Abstract: Due to the vital role of phosphorus as an effective element in plant cell metabolism, it is considered as an important macronutrient for plants. Introducing new cultivars of plants that take up and use phosphorus efficiently can reduce financial and environmental cost of phosphate fertilizers. Rapeseed as an important oilseed crop is widely grown around the world, including Iran. This greenhouse experiment was conducted to determine relative use or acquisition efficiency of seven winter rapeseed cultivars (Talaye, Okapi, L72, Gabriela, Karaj, Brutus, Elvis) in deficiently (0 mg P kg1 add to soil with 4.6 mg Olsen P kg1 ) and adequately supplied P condition (80 mg P kg1 add to soil). Shoot and root dry weight, leaf area, root volume, P and Ca uptake in root and shoot and P efficiency was measured and compared. The rhizobag technique was used for accessing rhizosphere soil. Based on the results, cultivars such as Gabriela with higher P uptake efficiency produced more biomass in phosphorus deficiency condition. There was significant variation in PE among the cultivars ranging from 0.25(Elvis) to 0.62 (Gabriela) and PACE ranged from 0.16 (Elvis) to 0.47 (Gabriela) and PUI (g2 SDW mg1 P) ranged from 0.12 (Elvis) to 0.38 (Gabriela). Interaction effect of soil type (rhizosphere and nonrhizosphere) and P rate on soil pH was significant. It seems that P efficiency and biomass production in these cultivars was primarily due to their acquisition efficiency of P and Ca with larger root system and increase in P mobility and uptake from the soil and P use efficiency was in the next order of importance at P stress environment.