ارزیابی آسیب پذیری خانوارهای روستایی در برابر وقوع سیل (روستاهای حوزه آبخیز افرینه، استان لرستان)

استان لرستان به لحاظ شرایط آب و هوایی و میانگین بالای بارش ها، یکی از 5 استان سیل خیز کشور است. در جریان وقوع سیل، خسارت‌های اقتصادی و اجتماعی بسیاری به افراد و معیشت آن‌ها وارد می‌شود. لذا، تخمین آسیب‌پذیری پس از سیل همواره یکی از چالش‌های مدیریت بحران و ریسک است. با توجه به اهمیت موضوع، هدف از این تحقیق سنجش آسیب پذیری کشاورزان نسبت به وقوع سیل است. جامعه آماری این مطالعه، تعداد 3843 خانوار ساکن در 22 روستای حاشیه رودخانه حوزه آبخیز افرینه از توابع شهرستان پلدختر بخش معمولان در استان لرستان می‌باشد که بر اساس فرمول کوکران، حجم نمونه 350 نفر تعیین شد و برای دستیابی به افراد مورد مطالعه، از روش نمونه‌‌گیری تصادفی ساده استفاده شد. به منظور ارزیابی آسیب‌پذیری از رویکرد مبتنی بر شاخص در قالب سه مولفه مواجهه، حساسیت و ظرفیت سازگاری استفاده شد. برای گروه بندی و شناسایی عامل‌های موثر بر میزان آسیب پذیری از تحلیل خوشه‌ای و تحلیل واریانس استفاده شد. نتایج تحلیل خوشه‌ای نشان داد آسیب‌پذیری بیشتر خانوارها نسبت به سیل در طبقه آسیب‌پذیری متوسط قرار دارد. نتایج تحلیل واریانس نیز نشان داد که شاخص مدت سیل در بعد مواجهه، شاخص های مالی و معیشتی در بعد حساسیت و شاخص‌های سرمایه اجتماعی و توسعه انسانی در بعد سازگاری بر میزان آسیب پذیری خانوارهای روستایی تاثیر داشته اند. از اینرو متنوع سازی محصولات و منابع درآمدی و تشویق روستاییان به شرکت در تشکل‌های روستایی و ایجاد انگیزه به منظور مشارکت و همکاری در بین کشاورزان می‌تواند در کاهش اثرات مخاطره سیل نقشی سازنده ایفا کند.

vulnerability assessment of rural households to floods (villages of afrineh watershed, lorestan province)

lorestan province is one of the 5 flood-prone provinces in terms of weather conditions and high average rainfall. during floods, many economic and social damages are inflicted on individuals and their livelihoods. estimating post-flood vulnerability is always one of the challenges of crisis and risk management. therefore, the purpose of this study is to assess the vulnerability of farmers to floods. the statistical population of this study is 3843 households who are living along the afrineh river basin in poledokhtar township. the sample size was determined to be 350 according to cochran’s formula and the participants were selected through a simple random sampling method. an index-based method was used to assess vulnerability. the vulnerability was measured based on three components of exposure, sensitivity and, adaptive capacity. cluster analysis and one-way anova were used to grouping and identify the factors affecting the vulnerability. the results showed that most rural households are in the middle class based on vulnerability to floods. the results of the analysis of variance showed that flood duration index in exposure dimension, financial and, livelihood indicators in sensitivity dimension and social capital and human capital indicators in adaptation dimension had a significant effect on the vulnerability of rural households. therefore, diversifying products and sources of income and encouraging villagers to participate in rural organizations and, creating incentives for participation and cooperation among farmers can play a constructive role in reducing the effects of flood risk.