بررسی ارتباط بین امنیت آب و بعد کمی امنیت غذایی در پهنه‌های مختلف اقلیمی ایران

دستیابی به امنیت آب و غذا از مهم‏ترین اهداف سیاست گزاران در جهان است. کمبود آب در ایران یکی از چالش‏های عمده‌ی امنیت غذا در آینده می‌باشد. در پژوهش حاضر، ابتدا با روش دومارتن توسعه یافته، پهنه‌بندی اقلیمی انجام شد. پس از محاسبه نیاز آبی با نرم‌افزار cropwat؛ مقدار آب مجازی، ردپای آب، بهره‌وری آب، حجم آب مصرف شده توسط هر محصول زراعی در هر پهنه‌ی اقلیمی و شکاف مطلوب غذایی در اقلیم‌های مختلف برای سال زراعی 97-96 محاسبه شد. طبق نتایج؛ سرانه‌ی ردپای آب بخش زراعت در اقلیم‌های فراخشک، خشک بیابانی، نیمه‌خشک، مدیترانه‌ای و مرطوب و در ایران 1611.97، 1228.09، 665.83، 884.01، 600.21 و 998.2 مترمکعب می‌باشد. همچنین شدت فشار بر منابع آب داخلی هر پهنه‌ی اقلیمی و ایران به ترتیب 64.89، 88.03، 63.19، 41.01، 56.38 و 65.48 درصد است. خالص واردات آب مجازی برای هر پهنه نشان می‌دهد که پهنه‌های خشک بیابانی و مرطوب، صادرکننده‌ی آب مجازی و پهنه‌های فراخشک، نیمه خشک و مدیترانه‌ای، واردکننده‌ی آب مجازی می‌باشند.نتایج نشان از وجود تناقض بین تحقق امنیت آب و بعد کمی امنیت غذایی دارد. اگر هدف برقراری امنیت آب باشد؛ می‌توان با افزایش واردات خالص آب مجازی (در مورد محصولات آب‌بر با بهره‌وری آب پایین)، شدت فشار بر منابع آب داخلی هر پهنه را کاهش داد. ولی اگر هدف رسیدن به بعد کمی امنیت غذایی یا همان خودکفایی باشد؛ در صورت عدم تغییر در وضعیت موجود (ترکیب محصولات در الگوی کشت، میزان عملکرد و راندمان آبیاری در هر پهنه‌)، بر منابع آب فشار بیشتری وارد می‌شود. جهت رسیدن همزمان به اهداف بعد کمی امنیت غذایی و امنیت آب؛ افزایش عملکرد، بهبود راندمان آبیاری، تدوین الگوی کشت مناسب و تخصیص منابع آب با توجه به بهره‌وری آب و عملکرد آن در هر پهنه پیشنهاد می‌گردد.

investigating the relationship between water security and food security in terms of quantity in different climatic zones of iran

achieving food and water security is one of the most important goals of policymakers in different countries. water scarcity in iran could be one of the major food security challenges in the future. for this purpose, climatic zoning was performed using the domarten method. after calculating the water requirement using cropwat software; the amount of virtual water, water footprint, water productivity, volume of water consumed by each crop in each zone and the optimal food gap in different climates were calculated. according to the results; the per capita water footprint of the agricultural sector in hyperarid, desert arid, semiarid, mediterranean and humid climates and iran is 1611.97, 1228.09, 665.83, 884.01, 600.21 and 998.20cubic meters, respectively. in addition, the intensity of water consumption within the 5 climatic zones and iran is 64.89, 88.03, 63.19, 41.01, 56.38 and 65.48 %, respectively. net virtual water imports for each zone show that desert arid and humid zones are exporters of virtual water and hyperarid, semiarid and mediterranean zones are importers of virtual water.the results show a contradiction between the realization of water security and food security in terms of quantity. the results showed that if the goal is to establish water security; by increasing the net import of virtual water (in the case of highconsumption products with low water efficiency), the intensity of pressure on domestic water resources in each area could be reduced. but if the goal is selfsufficiency; if the current situation does not change (crop composition in cropping pattern, yield and irrigation efficiency in each zone), more pressure will be put on water resources. therefore, in order to achieve the goals of selfsufficiency and water security coefficients at the same time; it is recommended to increase the yield, improve the irrigation efficiency, formulate a suitable cultivation pattern and allocate water resources according to water productivity and its yield in each zone.