کشف موانع رفتار حفاظت آب کشاورزی و عوامل مرتبط با استفاده از نظریۀ داده‌بنیان (مورد مطالعه دشت نیشابور استان خراسان رضوی)

هدف کلی پژوهش حاضر، کشف موانع رفتار حفاظت آب کشاورزی و عوامل مرتبط با استفاده از روش نظریۀ داده بنیان بود. مشارکت کنندگان کشاورزان پیشرو دشت نیشابور بودند که از طریق روش نمونه گیری هدفمند (30 نفر) انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از مشاهده، مصاحبه نیمه ساختاریافته، یادداشت های عرصه و بررسی اسناد و مدارک استفاده شد. داده های گردآوری‌شده در قالب 74 مفهوم و 22 مقوله کدگذاری و تحلیل شدند. در مرحله کدگذاری محوری، مدل پارادایمی با لحاظ کردن عدم رفتار حفاظت آب (پدیده اصلی)، باورها و عادات غلط، تقدیرگرایی و عدم درک و مسئولیت پذیری نسبت به کمبود آب به عنوان شرایط علی این پدیده؛ پراکندگی زمین های زراعی، محدودیت های مالی-اقتصادی، برنامه ریزی و مدیریت ضعیف دولت، نبود مشارکت و توافق جمعی، عدم فرهنگ سازی و آموزش و عدم اعتماد به کارشناسان و مسئولین دولتی از بسترهای اصلی این پدیده و عدم خودباوری کشاورزان، برنامه های حمایتی ضعیف دولت، نبود ارتباطات لازم بین کارشناسان و کشاورزان، و عدم تامین معاش و منافع کشاورزان از جمله شرایط مداخله گر بودند. توسعه ی زیرساخت های آبیاری، ایجاد امنیت شغلی، تغییر الگوی کشت، ارائه برنامه های آموزشی و حمایت های مالی دولت به عنوان راهبردهای این پدیده شناسایی شدند. پیامدهای این پدیده مهاجرت از روستاها به شهرها و نهادینه نشدن رفتار حفاظت آب در میان کشاورزان بود. نتایج این پژوهش می تواند سازوکار و استراتژی هایی را در جهت رفع این موانع و انجام هرچه بیشتر رفتار حفاظت آب ارائه دهد.

The discovery of the barriers of agricultural water conservation behavior and related factors: Using a grounded theory approach (the case of Neyshabur Plain in Khorasan Razavi Province)

The main purpose of this study was to discover the obstacles to the water conservation behaviors of farmers through Grounded Theory in Neyshabur plain. The participants consist of the leading farmers in Neyshabur plain, which were selected by purposeful sampling (30 participants). The data were collected via observation, semistructured interviews, field notes, and documents. Data were coded and analyzed in 74 concepts and 22 categories. In the coding step, the paradigm model considers the lack of water conservation behavior (the main phenomenon), beliefs and misconceptions, fatalism, lack of understanding and responsibility for water scarcity as causal conditions of this phenomenon; dispersal of agricultural lands, financialeconomic constraints, planning and government's poor management, lack of partnership and collective agreement, lack of education, lack of trust in experts and government officials from the main contexts of this phenomenon and lack of selfesteem farmers, weak supportive policies of the government, lack of communication between experts and farmers, and lack of livelihoods and benefits for farmers as interfering conditions. Irrigation infrastructure development, creating job security, changing the cultivation pattern, providing educational programs and government banking, and financial support were identified as strategies for this phenomenon. The consequences of this phenomenon were migration from rural to urban areas and institutionalization of water conservation behavior among farmers. The findings of this study can provide mechanisms and strategies to remove barriers to agricultural water conservation behaviors and perform more water conservation behaviors.