تحلیل مدل «پذیرش مسئولیت» با محوریت آیه امانت و جنبه‌های علمی و کاربردی آن

این نوشتار «پذیرش مسئولیت در افراد» را در چارچوب یک مدل رفتاری مشخص و استاندارد ارائه می‌نماید که کاربرد گسترده‌ای در موضوعات مربوط به مدیریت و روان‌شناسی و علوم اجتماعی دارد؛ زیرا به اذعان نظریه‌پردازان، پیچیدگی ابعاد درونی انسان و شرایط محیطی او مدل‌سازیِ رفتار او را با مشکل روبه‌رو ساخته است. مدل پذیرش مسئولیت بیان می‌کند که فرد به شرطی که تصور کند از عهده انجام مسئولیتی برمی‌آید و در مسیر آن آگاهی‌های لازم را به دست می‌آورد - یعنی تصور کند که درمانده و سردرگم نمی‌شود- این سوگیری را دارد که آن مسئولیت را بپذیرد؛ بنابراین واگذاری مسئولیت به خودی خود برای افراد یک انگیزاننده است. در این مقاله در مورد ماهیتِ مسئولیت‌پذیری کلّی‌گویی نشده و در قالب مولفه‌های تیپ ایده‌آل مدل‌های رفتاری ارائه شده است. مدل رفتاریِ پذیرش مسئولیت به‌وسیله تحلیل آیات قرآن کریم در چارچوب روش تحلیل محتوای کیفی به‌ دست آمده است؛ همچنین این مدل رفتاری توجیه‌کنند‌گی و سازگاری مناسبی با برخی نظریه‌های علمی ‌در غنی‌سازی شغلی و انگیزش دارد. از نتایج کاربردی آن اینکه پذیرش مسئولیت (در سطح گروه، سازمان یا جامعه) خود یک انگیزاننده است و مثلاً ضرورتی ندارد از گزینه‌های انگیزشی دیگری همچون افزایش حقوق و مزایای مادی استفاده کرد.

an analysis of taking responsibility model based on the verse of trust and its scientific and functional aspects

this study presented a taking responsibility model in the form of a specific and standard behavioral model that it is very useful in the fields of management, psychology, and social sciences; because theorists believe that it is difficult to model human’s behavior due to the complexity of his/her inner dimensions and environmental conditions. according to the model, everyone has the bias to take responsibility under two conditions: first, the person thinks he/she can do the responsibility; and second, he/she can obtain necessary knowledge along the way, that is, he/she can’t be confused. therefore, delegating responsibility, itself, is motivational for everyone. this study discussed the nature of taking responsibility in detail, and the model was presented in the form of the components of ideal type of behavioral models. the model was based on the analysis of quranic verses using the qualitative content analysis. moreover, it has a justification and an appropriate compatibility with some scientific theories on job enrichment and motivation. one of its functional results is that delegating responsibility (at the group, organizational or society level) is motivational, and for instance, it isn’t necessary to make use of other incentives such as salary increase and material benefits.