تدوین مدل مفهومی خرد براساس منابع اسلامی: تحلیل داده‌بنیاد

پژوهش حاضر در پی دستیابی به تدوین مدل مفهومی خرد اسلامی و بررسی میزان روایی آن به سه روش معناشناسی زبانی، روش کیفی داده‌بنیاد و روش توصیفی زمینه‎‎یابی بود. با تشکیل حوزه معنایی خرد در لغت و روان‎شناسی، 23 مفهوم اولیه مشیر به خرد در منابع اسلامی شناسایی شد. نتایج حاصل از «بررسی روایی محتوایی» در این مرحله به حذف چهار مفهوم و باقی ماندن نوزده مفهوم دیگر انجامید. در بخش «جمع‎آوری مستندات»، نتایج حاصل از جستجوی داده‎های مرتبط با مفاهیم نوزده‎گانه، بالغ بر 2149 داده بود که در دو مرحله ضعف کتاب و عدم ارتباط مفهومی غربال شدند. حاصل غربالگری، حذف 1039 مستند و باقی ماندن 1110 داده اسلامی و درنهایت دوازده مفهوم برای مدل‌پردازی بود. این مفاهیم شامل عقل، حکمت، تمییز، معرفت، علم، پردازش ذهنی، فهم، بصیرت، فراست، کیاست، فقه، فطانت و ذکاوت بودند که به شیوه نظریه کیفی داده‌بنیاد در چهار مرحله کدگذاری تحلیل شدند. با استفاده از نمونه‎گیری هدفمند، 1276 کد باز اولیه، 344 کد باز متمرکز، 84 کد محوری و 19 مقوله هسته‎ای شناسایی شد. نسبت‎سنجی میان مقوله‎های هسته‎ای و عرضه دوباره آنها به مستندات نشان داد، خرد اسلامی از ده مولفه مفهومی شامل دانش، تمییز، پردازش ذهنی، مهار، اتقان در عمل، کیاست، فراست، بصیرت، فقاهت و تیزفهمی تشکیل شده است. این مولفه‎ها توسط یازده کارشناس ارزیابی و با استفاده از «شاخص روایی محتوایی(cvi)» تحلیل شد. کارشناسان روایی مولفه‎ها را نیز مطلوب ارزیابی کردند.

formulating a conceptual model of wisdom based on islamic sources: grounded theory

the present study tried to achieve a conceptual model of wisdom and examine its validating through three methods of linguistic semantics, grounded theory, and survey descriptive method. by reviewing the concept of wisdom in the fields of vocabulary and psychology, 23 primary concepts related to wisdom were identified in islamic sources. after analyzing content validity, nineteen concepts were left out of 23 concepts. in the phase of collecting the documents, there were 2149 data resulted from seeking the data related to nineteen concepts which were screened in the two stages of book weakness and the lack of conceptual relevance. it resulted in omitting 1039 documents and leaving 1110 islamic data as well as twelve concepts for modeling. these concepts, including reason (aghl), intellect (hekmat), distinction (tamiz), knowledge (marefat), science (elm), mental processing (pardazesh zehni), understanding (fahm), insight (basirat), acumen (ferasat), perspicacity (kiasat), fiqh, ingenuity (fetanat), and sagacity (zekavat), were analyzed using grounded theory in the four stages. by the judgmental sampling, 1276 primary open codes, 344 centralized open codes, 84 axial codes, and 19 core categories were identified. the proportionality among the core categories and comparing them with the documents showed that islamic wisdom consists of ten conceptual elements, including knowledge (danesh), distinction (tamiz), mental processing (pardazesh zehni), control (mahar), certainty in action (etghan dar amal), perspicacity (kiasat), acumen (ferasat), insight (basirat), fiqh, and cleverness (tizfahmi). these elements were analyzed by eleven experts and content validity index (cvi). in addition, the experts confirmed the validity of elements.