بررسی ابعاد اخلاقی اهدای جنین وگامت از منظر اصول چهارگانه اخلاق پزشکی

از اواخر قرن بیستم شاهد پیشرفت‌های چشمگیری در حیطه علوم پزشکی و به ویژه پزشکی تولید مثل بوده‌ایم. یکی از مهم‌ترین این پیشرفت‌ها امکان دستیابی به روش‌های مختلف درمان ناباروری است و در حال حاضر همچنان شاهد ارتقا و توسعه این روش‌ها هستیم که افق زندگی زوج‌های نابارور را روشنی بخشیده است. در عین حال استفاده از این روش‌ها، مسایل و ملاحظات اخلاقی و حقوقی متعددی را مطرح کرده است. مهم‌ترین مسایل اخلاقی مربوط به اهدای جنین شامل رضایت آگاهانه، غربال اهداکنندگان و گیرندگان، محرمانه‌بودن، مسایل مالی اهدا و سایر مسایل مربوط به گامت یا جنین اهدایی می‌باشد.اگر از دیدگاه اصول چهارگانه اخلاق پزشکی شامل احترام به استقلال فردی ، سودرسانی، ضرر نرسانی و اصل عدالت که امروزه به طور وسیعی به عنوان راهنما در تصمیم‌گیری‌های عملی در ارتباط با اخلاق پزشکی مورد استناد قرار می‌گیرد به موضوع بنگریم می‌توان گفت: با توجه به اصل احترام به استقلال فردی، گیرندگان و دهندگان بایستی از آنچه که قصد انجام آن را نموده‌اند. همچنین شرایط آن آگاه باشند، لذا بایستی قبل از آغاز درمان، مشاوره درخصوص فرآیند درمان و خطرات آن به زوجین ارایه گردد. به علاوه با در نظرگرفتن جنبه‌های متنوع موضوع و نتایج مختلف روش‌های درمانی جدید نازایی، تهیه راهنماهای اخلاقی (گاید لاین) ملی در این زمینه ضروری است. همچنین با توجه به اصل احترام به استقلال فردی محرمانگی اطلاعات مربوط به دهندگان و گیرندگان جنین ضروری بوده و لازم است اسناد با محرمانگی بالا حفاظت گردند.با عنایت به دو اصل سودرسانی و ضررنرساندن گیرندگان و دهندگان جنین بایستی غربال (بررسی) شوند؛ برخی افراد واجد ویژگی‌ها و شایستگی‌های ضروری شناخته شده و برخی افراد از روند درمان حذف می‌گردند. در زمینه ناشناس‌بودن اهداکننده و افشا یا عدم افشای راز اهدا برای کودک و دیگران، نظریات متفاوتی ارایه شده است، اما به نظر می‌رسد با توجه به دو اصل عدالت و احترام به استقلال فردی حق فرزند حاصله نسبت به آگاهی از اصل و نسب زیست‌شناختی خود یک ضرورت اخلاقی است. چنانچه در کنوانسیون جهانی کودک نیز به این حق تصریح شده است. همچنین با توجه به اصل ضررنرسانی از نظر فقهی و جلوگیری از ازدواج با محارم در آینده و احتمال نیاز فرزند حاصل از اهدا به استفاده از اعضای پیوندی در موارد خاص لازم به نظر می‌رسد که بایستی هویت دهندگان گامت و رویان ثبت شود و نحوه دسترسی به این اطلاعات بر اساس دستورالعمل و قوانین مربوطه، مشخص شود. بر اساس اصل عدالت بهتر است فرایند به نحوی برنامه‌ریزی شود که امکان جبران هزینه‌های مالی اهداکنندگان فراهم گردد و در عین حال این جبران هزینه به شکل و میزانی نباشد که رضایت آگاهانه فرد را تحت تاثیر قرار دهد. و با توجه به اصل ضررنرسانی مقدار در نظر گرفته‌شده نیز طوری انتخاب شود که احتمال تحریک بیش از حد به انجام اهدا و سو استفاده از آن به حداقل میزان ممکن برسد، لذا برنامه‌ریزی و تعریف قانونی روابط مالی بین فرد اهداکننده و گیرنده تخمک نیز در جهت جلوگیری از هرگونه سو استفاده راهگشا خواهد بود. بر اساس عدالت و ضررنرسانی جنین‌های اهدایی بایستی در شرایط آزمایشگاهی کاملا استاندارد نگهداری شده وکلیه نکات ایمنی در انتقال آن‌ها لحاظ گردد.