زمینه‌کاوی اجتماعی اعتماد بیماران به پزشکان و راه‌های بهبود و ارتقای آن: یک مطالعه فراترکیب

زمینه و هدف: فهم این وضعیت چالش‌انگیز مستلزم پژوهش‌های علمی است تا بتوان از نتایج آن برای سیاستگذاری اجتماعی، آموزشی و بهداشتی استفاده کرد. هدف پژوهش حاضر شناسایی مولفه‌های اعتماد بیمار به پزشک و فهم چگونگی بهبود «اعتماد» بیماران به پزشکان بود.مواد و روش‌‌ها: روش این پژوهش کیفی از نوع فراترکیب است. طراحی، اجرا و نتیجه‌گیری این پژوهش در بازه زمانی 1398 تا 1400 انجام شده‌ است. پایگاه‌های علمی داخلی و بین‌المللی normagz، magiran، sid، scopus، science direct و پایگاه نشریات با دسترسی آزاد مراجع اصلی استخراج متون بود. منطبق با رویکرد هفت مرحله‌ای sandelowski و barroso (2007 م.) و با راهبرد جستجوی هدفمند، 110 مقاله انتخاب شدند. برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز در خصوص پرسش‌های مطالعه، از واژگان کلیدی اصلی از قبیل «اعتماد به پزشک»، «رابطه پزشک و بیمار»، «اعتماد بین بیمار و پزشک» و «trust to patient»، «trust between patient and physician» و «relationship between patient and physician» استفاده شد. به لحاظ معیار ورود و خروج، انتخاب مقالات بر اساس شباهت‌های روش‌شناختی و فراهم‌ساختن پوشش عمیق و جامع از ویژگی‌های مورد نظر و موثر بر نتایج بود. با قیاس عنوان، چکیده، روش و یافته‌های پژوهش مرحله به مرحله تعدادی مقاله از دایره مطالعاتی حذف شد و در نهایت 54 مقاله مبنای کدگذاری و تحلیل قرار گرفت.ملاحظات اخلاقی: در مراحل مختلف طراحی، گردآوری و تحلیل داده و یافته‌های پژوهش از اصول و موازین اخلاق در پژوهش از قبیل وفاداری به متن، ارجاع‌دهی به منابع و رعایت اصول نگارش علمی تبعیت شده ‌است.یافته‌ها: نتایج این پژوهش نشان داد که اعتماد بیمار به پزشک رابطه‌ای پیچیده، دوسویه و متاثر از مولفه‌های متنوعی است. طبق یافته‌های این پژوهش عوامل اعتمادساز رابطه بیمار و پزشک در سه سطح کلان (اجتماعی فرهنگی)، سطح میانی (قانونی اخلاقی)، سطح خرد (حرفه‌ای تخصصی، فردی روان‌شناختی) طبقه‌بندی شد. افزون برآن، زیرطبقات یا زیرمولفه‌های این پژوهش شامل «اعتماد اجتماعی، رضایت اجتماعی، آموزش فرهنگی، مدیریت و محیط درمان، حقوق قانونی، اصول اخلاقی، امکانات درمان و بهداشت، محرمانگی، اخلاق علمی، حقوق قانونی، اصول اخلاقی، تعهد شغلی محرمانگی، دانش بالینی تخصصی، مهارت کلامی ارتباطی، باورمندی، آگاهی و تجربه درمانی بیمار و متغیرهای دموگرافیک» هستند.نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌های این پژوهش، بهبود رابطه مبتنی بر اعتماد میان بیمار و پزشک مستلزم فراهم‌نمودن شرایط و زمینه‌های اجتماعی و حرفه‌ای متنوعی است که در این میان مدیریت درمان (افزایش برابری در فرصت‌های دسترسی و با کیفیت برای همه و ساخت و تجهیز فضای درمانی بیمارمحور)، یادگیری درمان (آموزش آگاهی‌بخش و تقویت مهارت‌های ادراکی و انسانی پزشکان و کادر درمان) و مدیریت محیط درمان (آموزش مهارت ارتباطی، همزبانی با بیماران و فاصله‌گرفتن از جایگاه اقتدارگرایانه برای کلیه کادر پزشکی و درمان بر اساس نوع ارتباط)، از ضروریات زیرساختی آن تلقی می‌شود.