کاربرد منطق در تحلیل گزاره‌های اخلاق پزشکی

زمینه: منطق، علم و ابزاری از نوع قاعده و قانون است و هدفش بازداشتن فکر از انحراف و گمراهی است. ارزش و اعتبار نتایج حاصل از فعالیت‌های فکری و علمی را می‌توان به کمک دستورها منطق تعیین کرد. اخلاق پزشکی به عنوان علمی که آمیزه‌ای از علوم انسانی و علوم تجربی است به این ابزارِ کارآمد نیازمند است تا بتواند محکم و استوار به ارایه‌ی تعاریف و استدلالات درست و منطقی بپردازد و از خطا‌های ناخواسته و نادانسته‌ای که گاه عوارض جبران ناپذیری دارند مصون بماند. در این مقاله تلاش شده است تا مخاطبان محترم از طریق آشنایی با علم منطق و شناخت مصادیق آن در اخلاق پزشکی، پیوند و ارتباط این دو مقوله با یکدیگر را ملاحظه نمایند.روش مطالعه: در این مطالعه‌ی انطباقی تلاش شده است تا با مرورِ اجمالی بعضی از مهم‌ترین مواد سازنده‌ی منطق (مانند مباحثِ الفاظ، کلیِ منطقی، قضایا، احکام، صناعات خمس، حجّت و استدلال)، نمونه‌هایی از مصادیق اخلاق پزشکیِ مرتبط با هر مبحث نیز آورده شود.یافته‌ها: ردپای منطق در بیشتر مباحث اخلاق پزشکی به صورت پنهان یا آشکار قابل جستجو و شناسایی است. اساسی‌ترین هدف مقالهیی حاضر شناساندنِ کاربرد و جایگاه حرفه‌ای علم منطق در اخلاق پزشکی بوده است؛ در این زمینه می‌توان ادعا کرد که شناختن مجهولات و به کار گرفتن معلومات در اخلاق پزشکی در سایهیی علم منطق، اطمینان‌بخش، همه‌پذیر و مصون از اشتباه خواهد بود. همچنین، معیاریهای متقنِ منطق در شناختن و به کار‌گرفتن صناعات خمس، ضمن منطقی‌کردن گفتار، نوشتار و رفتار فرد، می‌تواند قدرت تشخیص حق از باطل را نیز در او تقویت کند که خود در اخلاق پزشکی کاربرد بسیاری دارد.نتیجه‌گیری: زبان منطق می‌تواند زبان مشترک جوامع، دیدگاه‌ها و نگرش‌های متفاوت در اخلاق پزشکی باشد. ادبیات منطق، ادبیات عقل و اندیشه است و چون استعداد بر سر میز نشاندن صاحبان اندیشه‌ها و نظریه‌های مغایر را دارد می‌تواند در ترسیم نقشه‌ی عملی و رفتاریِ یک نظام اخلاق پزشکیِ جهانی و بین المللی، مفید و موثر باشد؛ بنابراین شایسته است با نگاهی جدّی، در ایجاد پیوند و ارتباط این دو علم تلاش شود و نباید از به کار‌گیری کاربردی منطق در فرهنگ علمیِ اخلاق زیستی و اخلاق پزشکیِ جهانی غفلت نمود.