اخلاق در پژوهش‌های علوم رفتاری: دیدگاه‌ صاحب‌نظران روش شناسی

زمینه و هدف: همانطور که ماهیت متفاوت رشته‌ها، روش‌های پژوهشی ویژه‌ای را طلب می‌کند، تبیین ابعاد اخلاقی متناسب با مراحل پژوهشی آنها نیز ضرورت پیدا می‌کند. پژوهش حاضر به بررسی ابعاد مختلف اخلاق پژوهشی در رشته‌های‌ علوم رفتاری پرداخته است.مواد و روش‌ها: در پژوهش کیفی حاضر، برای به دست‌آوردن مولفه‌ها و نشانگرهای اخلاق در فرایند پژوهش، از مصاحبه نیمه ‌ساختاریافته استفاده شد. جامعه پژوهش شامل اساتید صاحب‌نظر روش تحقیق در حوزه‌های علوم رفتاری دانشگاه‌های تهران بودند که از طریق نمونه‌گیری هدفمند و روش گلوله برفی تعداد 15 نفر از آنان انتخاب شدند. برای تحلیل اطلاعات، از تحلیل محتوای قیاسی و روش کدگذاری باز و مقوله‌ای استفاده شد.ملاحظات اخلاقی: رعایت حریم خصوصی و رازداری و مشارکت داوطلبانه از جمله ملاحظات اخلاقی بوده است.یافته‌ها: اصول اخلاقی در فرایند پژوهش‌های علوم رفتاری را می‌توان در 5 مرحله زیر در نظر گرفت: اخلاق در انتخاب و تبیین مساله (تشخیص درست مساله، عدم تحریف حقایق در انتخاب مساله، توانایی و تخصص پژوهشگر، اهمیت و ضرورت مساله)، اخلاق در جمع‌آوری داده‌ها (روش نمونه‌گیری و اعتبار آن، دقت در جمع‌آوری داده‌ها، استفاده از ابزار مناسب و استاندارد، عدم سوگیری، رعایت حریم خصوصی و رازداری، رضایت آگاهانه)، اخلاق در تحلیل و تفسیر (صحت داده‌ها، امانت‌داری و پرهیز از داده‌سازی، استفاده از روش تحلیل مناسب، پذیرش نتایج و سعه صدر)، اخلاق در تدوین و نشر نتایج (عدم تحریف گزارش، در نظرگرفتن حقوق نویسندگان، استناد به منابع علمی معتبر، امانت‌داری در استناددهی) و «توجه به ارزش‌ها و هنجارهای علمی» که مورد آخر به عنوان شایستگی ورودی انجام پژوهش تلقی می‌شود.نتیجه‌گیری: مباحث اخلاقی به دست‌آمده با توجه به فرایند تحقیق می‌تواند راهنمای مفیدی برای دانشجویان و محققین رشته‌های علوم رفتاری باشد.