ارزیابی خطرات سلامتی و بوم شناسی برخی فلزات سنگین در کاهو، کلم و خاک مزارع کشاورزی دزفول، رامهرمز و حمیدیه

زمینه و هدف: فلزات سنگین از انواع آلاینده های خطرناک موجود در محیط زیست هستند که در مواد غذایی انباشته می شوند. این پژوهش با هدف ارزیابی خطر سلامت و آلودگی برخی فلزات سنگین در سبزی‌های کاهو و کلم کشت ‌شده در سه شهرستان حمیدیه، دزفول و رامهرمز استان خوزستان انجام شد. روش بررسی: نمونه برداری به‌ صورت تصادفی ساده، با سه تکرار و تعداد 15 نمونه از هر کدام از سبزی‌های کاهو و کلم کشت ‌شده در هر منطقه تهیه شدند. فلزات سنگین به کمک دستگاه جذب اتمی مدل پرکین المر 4100 سنجش شدند. ارزیابی خطر فلزات سنگین با استفاده از شاخص های آلودگی خاک و ارزیابی خطر سلامت انجام گردید.یافته ها: بالاترین میزان فلز در کلم مربوط به روی (mg/kg 0/15±5/84) و پایین ترین مقادیر فلز کروم در کاهو (mg/kg 0/005±0/11) به دست آمد. بر اساس میزان جذب روزانه فلزات سنگین محصولات کاهو و کلم، نتایج نشان داد که بالاترین مقادیر شاخص مخاطره (hq) را فلز سرب در کلم برای کودکان و بزرگسالان به ترتیب 8/5840 و 3/4253 در مقایسه با سایر فلزات سنگین داشتند. شاخص مخاطره فلزات نیکل و کروم در کلم بالاتر از کاهو بود، اما در مورد فلزات روی، مس و کبالت شاخص مخاطره در کاهو بالاتر از کلم به دست آمد. بالاترین مقدار شاخص سرطان زایی در کودکان برای مصرف کلم و فلز سرب 0/0291 بود. شاخص سرطان زایی فلز کروم در دو محصول کاهو و کلم (0/0003 و 0/0002) پایین ترین مقادیر را داشت. خطر بوم شناسی فلزات سنگین در خاک مزارع کشاورزی رامهرمز بالاتر از شهرهای دزفول و حمیدیه به دست آمد. فاکتور غنی شدگی فلزات سرب، کروم، مس و کبالت در خاک‌های کشاورزی رامهرمز بالاتر از مناطق دیگر بود. شاخص زمین انباشتگی کروم، روی و مس در خاک مزارع کشاورزی دزفول بالاتر از خاک‌های حمیدیه و رامهرمز بالاتر بود. نتیجه گیری: با توجه با شاخص های آلودگی خاک، فلز کبالت نقش مهمی در آلودگی خاک دزفول، حمیدیه و رامهرمز داشت و فلزات سرب، نیکل، کروم، مس و روی آلودگی کمی در خاک مناطق مورد مطالعه داشتند. ارزیابی خطر سلامت فلزات سنگین خاک نشان داد که شاخص خطر فلزات سنگین سرب، نیکل، کروم، مس، روی و کبالت پایین تر از 1 به دست آمد. شاخص سرطان زایی فلزات سنگین برای بزرگسالان و کودکان کمتر از 4-10 بود. ارزیابی خطر سلامت فلزات سنگین و شاخص مخاطره آنها نشان داد مصرف کاهو و کلم در این مناطق می تواند باعث مشکلات سلامتی در افراد شود. 

risk assessment of health and ecological some of heavy metals in lettuce, cabbage, and soil of dezful, ramhormoz, and hamidiyeh farms

background and objective: heavy metals are dangerous pollutants in the environment that accumulate in food. this research was conducted with the aim of evaluating the health risks and contamination of some heavy metals in lettuce and cabbage in the cities of hamidieh, dezful and ramhormoz in khuzestan province.materials and methods: the sampling was completely random, with three repetitions, and 15 samples of each of the lettuce and cabbage vegetables grown in each region were prepared. heavy metals were measured using the perkin elmer 4100 atomic absorption device. heavy metal risk assessment was conducted using soil pollution indicators and health risk assessment method.results: the highest amount of metal in cabbage is related to zinc (5.84±0.15 mg/kg), while the lowest amounts of chromium metal in lettuce (0.11±0.005 mg/kg) was achieved. based on the daily absorption of heavy metals in lettuce and cabbage products, the results showed that the highest hazard index (hq) values, ​​related to lead metal in cabbage for children and adults, were 3.9376 and 3.4253, respectively, compared to other heavy metals. the highest value of the carcinogenicity index in children was 0.0133 for cabbage consumption. the carcinogenic index of chromium metal in lettuce and cabbage products had the lowest values (0.0003 and 0.0004). regarding the metal enrichment factor, lead, chromium, copper and cobalt were higher in the agricultural soils of ramhormoz compared to other regions, while nickel and zinc were higher in the soils of hamidiyeh than in dezful and ramhormoz. the soil index of accumulation of chromium, zinc and copper in the soil of dezful agricultural fields was higher, whereas lead and cobalt were higher in hamidiyeh soils than in dezful and ramhormoz. additionally, nickel was higher in ramhormoz agricultural fields.conclusion: according to the soil pollution indicators, cobalt metal played an important role in the soil pollution in dezful, hamidiyeh and ramhormoz, while the metals lead, nickel, chromium, copper and zinc showed minimal pollution levels in the soil of the studied areas. the health risk assessment of soil heavy metals showed that the risk index for lead, nickel, chromium, copper, zinc and cobalt was lower than 1. additionally, the carcinogenicity index of heavy metals for both adults and children was less than 10-4. the health risk assessment of heavy metals and their risk index showed that the consumption of lettuce and cabbage in these areas can lead to various health problems in people.