تعیین محتوی و منشاء‌یابی هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای (pahs) در گردوغبار داخلی ساختمان‌های اداری کلان‌شهر اصفهان، ایران

زمینه و هدف: امروزه شهروندان بیش‌تر اوقات خود را در فضاهای سربسته حضور دارند و از این‌رو، احتمال مواجهه آن‌ها با انواع ترکیبات آلاینده و از جمله هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای (pahs) با قابلیت ناهنجاری‌زایی، جهش‌زایی و سرطان‌زایی قابل توجه است. بر این اساس، این مطالعه با هدف ردیایی، تعیین محتوی و منشاء‌یابی ترکیبات pah در نمونه‌های گردوغبار داخلی برخی ساختمان‌های اداری شهر اصفهان در سال 1401 انجام شد.روش ‌بررسی: در این مطالعه توصیفی-مقطعی، در مجموع 84 نمونه گردوغبار از 28 مکان نمونه‌برداری جمع‌آوری شد. در آزمایشگاه و پس از استخراج آنالیت‌ها، نسبت به شناسایی و تعیین مقادیر گونه‌های pah با استفاده از روش کروماتوگرافی گازی-طیف‌سنجی جرمی (gc-ms) اقدام شد. منشاء ترکیبات pah در نمونه‌ها نیز با استفاده از روش نسبت‌های تشخیصی مولکولی (mdrs) تعیین و پردازش آماری داده‌ها نیز با استفاده از نرم‌افزار spss انجام شد.یافته ها: نتایج بیان‌گر شناسایی 16 گونه دارای اولویت pahs در نمونه‌ها با مقادیر کمینه، بیشینه و میانگین مجموع به‌ترتیب برابر با 4575، 16589 وµg/kg 9838 بود. به‌علاوه، میانگین مقادیر ایزومرهای نفتالن، فلورین، فنانترن، فلورانتن، پایرن، بنزو (آلفا) آنتراسن، کرایسن، بنزو (بتا) فلورانتن، بنزو (کا) فلورانتن، بنزو (آلفا) پایرن، دی بنزو (آ،اچ) آنتراسن، بنزو (جی،اچ،آی) پریلن و ایندن (1،2،3 سی.دی) با حد مجاز سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران اختلاف معنی دار آماری داشته (0/050> p) و از بیشینه رواداری این سازمان بزرگ‌تر بوده‌اند. نتایج روش mdrs نشان داد که ترکیبات pah نمونه‌های گردوغبار غالباً از منابع پیروژنیک (pyr) نشات گرفته‌اند.نتیجه گیری: با توجه به مخاطرات ناشی از مواجهه با ترکیبات pah، نسبت به ردیایی، تعیین مقادیر، منشاء‌یابی و به‌ویژه ارزیابی خطر سلامت مواجهه با این ترکیبات آلاینده‌ در نمونه‌های گردوغبار سایر اماکن سربسته از جمله مراکز تجاری، آموزشی، تفریحی و منازل مسکونی توصیه می‌شود.

concentration and source identification of polycyclic aromatic hydrocarbons in office building dust of isfahan metropolitan, iran

background and objective: nowadays, individuals spend a lot of time indoors; thus they are exposed to hazardous compounds including polycyclic aromatic hydrocarbons (pahs) with teratogen, mutagen, and carcinogen potential. therefore, this study was conducted to detect, and determine the content and source apportionment of pahs in office building dust samples of isfahan metropolis in 2023.materials and methods: in this descriptive cross-sectional study, 84 indoor dust samples were collected from 28 sampling sites. after extraction of analytes, the gas chromatography/mass spectrometry (gc–ms) method was used to determine pahs content in the samples. molecular diagnostic ratios (mdrs) were used to determine the origin of pah compounds. furthermore, all statistical analyses were performed by spss software. results: the results showed that 16 priority pahs were detected in the office building dust samples with the minimum, maximum, and mean values (µg/kg) of 4575, 16589, and 9838. moreover, based on the results obtained, the mean contents of naph, flu, phe, fula, pyr, baa, chr, bbf, bkf, bap, daha, bghip, and icdp species were higher than the maximum permissible concentration (mpc) established by iran doe. the results of the mdrs method indicated that although pahs originated from both pyrogenic and petrogenic sources, the pyrogenic sources had the main role in the pollution of office building dusts with pahs. conclusion: due to risks arising from exposure to pahs, detection, determination of contents, source identification, and especially health risk assessment of pahs in indoor dust of other closed places such as commercial, educational, and recreational buildings as well as households is recommended.