ارزیابی ریسک بالقوه بوم‌شناختی عناصر آرسنیک، کادمیم، نیکل و وانادیوم در رسوبات سطحی سواحل جنوبی دریاچه خزر (مورد مطالعه: ساحل خزر‌آباد ساری)

زمینه و هدف: آلودگی خاک‌ و رسوب به عناصر کمیاب و سمی با قابلیت ایجاد خطر برای سلامت انسان و محیط از مهمترین نگرانی‌های امروزی دنیا هستند. بنابراین، این پژوهش با هدف ارزیابی مخاطره بوم‌شناختی عناصر آرسنیک، کادمیم، نیکل و وانادیوم رسوبات سطحی ساحل خزرآباد ساری در سال 1398 انجام شد. روش بررسی: در این مطالعه توصیفی-مقطعی، پس از جمع آوری 36 نمونه رسوب از 12 سایت منتخب و آماده‌سازی و هضم نمونه‌ها در آزمایشگاه، غلظت عناصر به‌ روش طیف‌سنجی نوری پلاسمای جفت‌ شده القایی تعیین شدند. همچنین، ‌نسبت به محاسبه شاخص‌های خطرپذیری بالقوه بوم‌شناختی (eir) و خطرپذیری بالقوه بوم‌شناختی تجمعی (ri) عناصر در نمونه‌ها اقدام شد. پردازش آماری نتایج نیز با استفاده از نرم‌افزار spss انجام شد.یافته ها: نتایج نشان داد که میانگین غلظت عناصر آرسنیک، کادمیم، نیکل و وانادیوم (mg/kg) در نمونه‌های رسوب به‌ترتیب برابر با 7.12، 191.0، 0.35 و 9.31 بوده است. نتایج محاسبه شاخص eir نشان داد که ریسک بوم‌شناختی همه عناصر کم و میانگین مقادیر شاخص برای عناصر از ترتیب نزولی کادمیم > آرسنیک > نیکل > وانادیوم تبعیت کرده است. به‌‌علاوه، میانگین مقدار شاخص ri با 7.53، نشان‌دهنده مخاطره بوم‌شناختی کم عناصر در نمونه‌های رسوب بود. نتیجه گیری: هرچند میانگین مقادیر شاخص ri نشان داد که با توجه به مقادیر عناصر در رسوبات، در حال حاضر منطقه مورد مطالعه با ریسک بوم‌شناختی مواجه نیست، ولی از آنجا که عناصر کادمیم و آرسنیک به‌ترتیب با 4.46 درصد و 4.45 درصد بیشترین سهم را در ایجاد ریسک بوم‌شناختی داشتند، از این‌رو، نسبت به شناسایی و مدیریت منابع تخلیه انواع آلاینده‌های آلی و معدنی و همچنین پایش دوره‌ای نمونه‌های آب و رسوب که به‌عنوان منبع ذخیره آلاینده‌ها و به‌تبع آن ایجاد مخاطرات محیطی برخوردارند، توصیه می‌شود.

Potential ecological risk assessment of arsenic, cadmium, nickel and vanadium in the surface sediments of southern of Caspian Sea (case study: Khazar Abad, Sari Township)

Background and Objective: Soils and sediments contamination with trace and toxic elements lead to potential ecological risk and adverse effects on human health and so have been the cause of increasing concern worldwide. Therefore, this study was carried out to potential ecological risk assessment of As, Cd, Ni and V in surface sediments of Khazar Abad, southern parts of Caspian Sea in 2019. Materials and Methods: In this descriptive crosssectional study, a total of 36 surface sediment samples were collected from 12 sampling sites. After samples preparation, the elemental contents were determined using ICPOES. Also, potential ecological risk factor (Eir) and cumulative potential ecological risk index (RI) were calculated. All statistical analyses were performed by SPSS software.Results: Based on the results obtained, the mean contents of As, Cd, Ni and V in analyzed samples were found to be 12.7, 0.191, 35.0, and 31.9 mg/kg, respectively. The computed values of Eir showed that factor values were decreased in the order Cd > As > Ni > V. Additionally, the mean values of RI with 53.7 indicated that all the examined elements have the low potential ecological risk . Conclusion: Accordingly, although the examined elements have shown a low potential ecological risk, cadmium with 46.4% and arsenic with 45.4% mean values of RI can cause for concern. Therefore, source identification and management of organic and inorganic pollutants and also periodic monitoring of water and sediments as the sink of environmental pollution are recommended.