شناسایی پیشران‌ها، عدم‌قطعیت‌ها و سناریوهای آینده محیط زیست ایران

زمینه و هدف: ‌کلان‌روندهای جهانی از یک سو و روندها و مولفه‌های داخلی از سوی دیگر، آینده‌ محیط‌زیست ایران را در هاله‌ای از ابهام همراه با نگرانی قرار داده است. در محیطی پیچیده و غیرقابل پیش‌بینی، می‌توان با بهره‌گیری از تفکر سناریویی (مبتنی بر شناسایی و بازشکافی پیشران‌ها و عدم‌قطعیت‌های سازنده آینده) تصاویری ملموس و قابل ‌درک از آینده‌های قابل‌ تصور یا محتمل در قالب سناریوهایی چندگانه ارائه داد. هدف از این پژوهش، توصیف داستان‌ها و ترسیم تصاویری از آینده محیط زیست ایران در قالب سناریوهای سازگار و محتمل است. روش بررسی: روش مورد استفاده در این پژوهش برنامه‌ریزی مبتنی بر سناریو است که در هشت گام طراحی و پیاده شده است. روش گردآوری داده در این پژوهش کیفی و با استفاده از مصاحبه، پنل خبرگی و پیمایش دلفی است. همچنین، از نرم افزارهای میک‌مک و سناریو ویزارد برای تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شده است.یافته‌ها: یافته‌های این پژوهش در دو بخش ارائه شده است. بخش اول شامل شناسایی و دسته‌بندی مولفه‌های کلیدی، پیشران‌ها و عدم قطعیت‌های مرتبط است. پنج پیشران جمعیت ، گرمایش جهانی ، گفتمان زیست محیطی ، مدیریت فرایند توسعه و فناوری‌ها در این بخش تعیین شده و روابط اثرگذاری و اثرپذیری میان مولفه‌ها تحلیل شده است. بخش دوم به شناسایی و توصیف سناریوهای محتمل و سازگار براساس پیشران‌ها و عدم‌قطعیت‌های ذیربط، پرداخته است. نتیجه‌گیری: مبتنی بر یافته‌های پژوهش، پنج سناریوی محتمل و سازگار شامل الف) راز بقا، ب) مدیریت علیه زمین، پ) مهاجرت اقلیمی، ت) بازگشت درناها و ث) فناوری علیه زمین، تبیین و مقایسه شده‌‌اند. آشنایی با روایت هر کدام از این سناریوها و مقایسه مطلوبیت آنها، کنشگران و تصمیم‌گیران را قادر می‌سازد تا فرایند ساخته شدن آینده را تحت تاثیر ‌قرار دهند. بر این اساس، توسعه فناوری‌های سازگار با محیط زیست و نیز مدیریت سازگار با محیط زیست، مبنایی برای طراحی اقدامات آینده در این عرصه است.

Identification of driving forces, uncertainties and future scenarios of Iran's environment

Background and Objective: Global macro trends on the one hand, and domestic trends and effective factors on the other, have put the future of the Iran's environment in a state of uncertainty with concern. In a complex and unpredictable environment, the use of scenario thinking (based on identifying and detecting future drivers and uncertainties) can provide tangible and comprehensible images of consistent or probable futures in multiple scenarios. The purpose of this study was to describe the stories and develop images of the future of the Iran's environment in the form of consistent and probable scenarios.Materials and Methods: The method used in this study was a scenariobased planning which was designed and implemented in eight steps. The method of data collection in this study was qualitative using interview, expert panel and Delphi survey. Micmac software and Scenario wizard software were used for data analysis.Results: The findings of this study can be divided into two parts. The first section included identifying and classifying key factors, driving forces and related uncertainties. In this regard, five driving forces including population , global warming , environmental discourse , development process management and technologies were identified and the influence/dependence relationships among the factors were analyzed. The second section identified and described possible and consistent scenarios based on the relevant drivers and uncertainties.Conclusion: Based on the research findings, five probable and consistent scenarios including: (a) the secret of survival, (b) management against the land, (c) climate migration, (d) the return of the cranes and (e) technology against the land, were explained and compared. Understanding the narratives of each scenario and comparing their desirability enable actors and decision makers to influence the process of creating the future. Accordingly, the development of environmentally friendly technologies as well as eco management, are the basis for planning future actions in this field.