مروری بر مطالعات بار بیماری‌های منتسب به عوامل خطر محیطی در ایران: دستاوردها، محدودیت‌ها و برنامه‌های آینده

زمینه و هدف: مطالعات بار بیماری های محیطی از مهمترین نیازهای ضروری برای تعیین وضعیت موجود، افزایش اثربخشی سیاستگذاری ها و برنامه های بهداشتی و اولویت بندی مداخلات بهسازی محیط بشمار می روند. در این مقاله مروری وضعیت بار بیماری های محیطی در ایران براساس نتایج آخرین مطالعه جهانی بار بیماری ها (global burden of disease (gbd))، سایر مطالعات جهانی و پژوهش های ملی در کشور مورد ارزیابی قرار گرفت.روش بررسی: در این مطالعه پژوهش های انجام شده بر روی بار بیماری های محیطی در ایران با جستجو در پایگاه های علمی بین المللی و ملی مشخص شدند و مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.یافته ها: مرور مطالعات بار بیماری های محیطی نشان داد که براساس نتایج مطالعه gbd سهم عوامل خطر محیطی در کل بار بیماری ها در کشور در سال 2017 بر حسب شاخص تعداد سال های از دست رفته به واسطه مرگ یا ناتوانی (disabilityadjusted life years (dalys)) و تعداد موارد مرگ به ترتیب حدود 8 و 13 درصد بوده است. بر طبق نتایج مطالعه gbd، سهم عوامل خطر در daly منتسب به عوامل محیطی در کشور در سال 2017 (در مجموع 329,648,1) به صورت زیر بود: pm2.5 هوای آزاد 0.45 درصد، عوامل خطر شغلی 1.25 درصد، مواجهه با سرب 4.19درصد، آب آشامیدنی ناسالم 0.5 درصد، ازن تروپوسفری 7.1 درصد، عدم دسترسی به تسهیلات شستشوی دست 5.1 درصد، دفع غیربهداشتی فاضلاب 4.1درصد، رادن هوای داخل ساختمان 6.0 درصد و آلودگی هوای داخل بواسطه مصرف سوخت جامد 3.0 درصد. کل نرخ daly و نرخ مرگ منتسب به پرتوهای فرابنفش خورشیدی در ایران در سال 2000 به ترتیب 2.46 و 7.0 برآورد گردیده است. شاخص daly و نرخ daly منتسب به غلظت بالای فلوراید در آب آشامیدنی ناشی از ایجاد فلوروزیس دندانی در کشور در سال 2017 به ترتیب 3443 و 31.4 به دست آمد. ارزیابی تاثیر فلورایدزنی آب آشامیدنی به عنوان یک عامل محافظت کننده محیطی نشان داد که این اقدام از طریق پیشگیری از پوسیدگی دندان می تواند شاخص daly و نرخ daly در کشور را به ترتیب 971,14 و 73.18 کاهش دهد. طی سال های 20172005، نرخ daly (به ازای هر 100 هزار نفر) منتسب به عوامل pm2.5 هوای آزاد، ازن تروپوسفری، رادن هوای داخل و عوامل خطر شغلی رو به افزایش بوده که این نتیجه اهمیت اقدامات پیشگیرانه و کنترل آنها را افزایش می دهد.نتیجه گیری: تفاوت چشمگیری در میزان بار بیماری های منتسب به یک عامل خطر در مطالعات جهانی مختلف و همچنین میان مطالعات جهانی و ملی وجود داشت. با توجه به بکارگیری داده های با جزئیات بیشتر و کامل تر و انجام ارزیابی های فروملی، نتایج مطالعات ملی بار بیماری های منتسب به عوامل خطر محیطی معتبرتر و کاربردی تر بوده، لذا تقویت و تداوم این مطالعات در سطوح ملی و فروملی با توجه به اولویت ها، نیازها، روندهای زمانی مکانی و با استفاده از داده ها و اطلاعات معتبر داخلی ضروری است و اکیدا توصیه می گردد.

A review of studies on burden of disease attributable to environmental risk factors in Iran: achievements, limitations and future plans

Background and Objective: Environmental burden of disease (EBD) studies are one of the most important needs for determining the current situation, increasing the effectiveness of health policies and programs and prioritizing environmental health interventions. This review article was evaluated the status of the EBD in Iran based on the results of the latest Global Burden of Disease (GBD) Study, other international studies and national estimates in the country.Materials and Methods: In this study, the researches on the EBD in Iran were identified by searching in the international and national scientific databases and the search results were studied and analyzed.Results: The review of the EBD studies showed that based on the results of the GBD study, the share of environmental risk factors in the total burden of diseases in the country in 2017 according to the disabilityadjusted life years (DALYs) and deaths were about 8 and 13%, respectively. According to the results of the GBD study, the contributions of environmental risk factors in the attributable DALYs in the country in 2017 (a total value of 1,648,329) were as follows: ambient air PM2.5 for 45.0%, occupational risk factors for 25.1%, exposure to lead for 19.4%, unsafe water source for 5.0%, tropospheric ozone for 1.7%, lack of access to handwashing facility for 1.5%, unsafe sanitation for 1.4%, residential radon for 0.6%, and household air pollution from solid fuels for 0.3%. The total DALY rate and death rate attributable to solar ultraviolet radiation in Iran in 2000 were estimated to be 46.2 and 0.7, respectively. The DALY and the DALY rate attributable to elevated levels of fluoride in drinking water due to dental fluorosis in the country in 2017 were 3,443 and 4.14, respectively. The evaluation of the effect of water fluoridation as an environmental protective factor showed that the intervention by reducing the risk of dental caries could fall the DALY and DALY rates in the country by 14,971 and 18.73, respectively. In the period of 20052017, the DALY rate (per 100,000 people) attributable to ambient air PM2.5, tropospheric ozone, residential radon, and occupational risk factors rose that the result increases the importance of the preventive measures and controls of these risk factors.Conclusion: There was a considerable difference in the burden of disease attributed to each risk factor in various international studies as well as between national and international studies. The results of national studies on the burden of diseases attributable to environmental risk factors are considered to be more reliable and practical due to the application of more detailed data and conducting subnational evaluations; therefore, the strengthening and continuing these studies at the national and subnational levels with regard to priorities, needs, and spatiotemporal trends using domestic reliable data and information are necessary and strictly recommended.