بررسی مفاهیم ادبیات جهان، جهان‌شمول و جهان‌میهنی در پرتو ادبیات تطبیقی

این مقالۀ کیفی به شیوه‌ای تحلیلی‌  ‌تبیینی و براساس منابع کتابخانه‌ای، نسبت میان ادبیات جهان، ادبیات جهان‌شمول و ادبیات جهان‌میهنی را از منظر ادبیات تطبیقی بررسی می‌کند. هدف پژوهش، روشن‌سازی تمایزها و پیوندهای این سه مفهوم است تا جایگاه ادبیات ایران در ادبیات جهانی از این رهگذر بهتر درک شود. در اینجا، چند پرسش مطرح می‌شود: آیا ادبیات جهان با ادبیات جهان‌شمول یکسان است یا از آن متمایز است؟ با ادبیات جهان‌میهنی چطور؟ چه نسبتی با ادبیات تطبیقی دارند؟ برخی ادبیات جهان و ادبیات جهان‌شمول را مترادف می‌دانند. برخی ادبیات جهان را متشکل از بهترین آثار معیار ادبیات‌های بوم‌محلی می‌دانند که یا از طریق ترجمه یا به زبان اصلی خود در سطح فراملی و بین‌المللی انتشار یافته‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد ادبیات جهان، گذشته‌نگر و ناظر به آثار معیار تاریخی است، اما ادبیات جهان‌شمول حال‌نگر بوده و محصول فرآیندهای جهانی‌سازی معاصر است. همچنین، مفهوم ادبیات جهان‌میهنی، با تقویت حس تعلق جهانی و تاکید بر تعاملات فرهنگی، پیوند نزدیکی با این‌دو دارد. ادبیات تطبیقی می‌تواند به‌مثابۀ چهارچوبی برای تحلیل این روابط و تقویت ارتباط ادبیات فارسی با جریان‌های جهانی عمل کند.

exploring the concepts of world literature, global literature, and cosmopolitan literature through comparative literature

this qualitative article employs an analytical-explanatory approach and is based on library resources to examine the relationship between world literature, global literature, and cosmopolitan literature through the lens of comparative literature. the study aims to clarify the distinctions and connections between these three concepts to better understand the position of iranian literature within global literature. several questions are raised: “are world literature and global literature synonymous, or are they distinct?” “how do they relate to cosmopolitan literature?” “what connections do they share with comparative literature?” some scholars consider world literature and global literature interchangeable. others view world literature as comprising outstanding works from local literature that have achieved recognition either through translation or in their original language at transnational and international levels. the findings reveal that world literature is retrospective, focusing on canonical historical works, while global literature is contemporary and a product of modern globalization processes. additionally, the concept of cosmopolitan literature, which emphasizes a sense of global belonging and cultural interactions, closely aligns with these two. comparative literature serves as a framework for analyzing these relationships and strengthening the connection between persian literature and global currents.