بوم‌شناسی ژرف‌نگر در تقابل با بوم‌شناسی سطحی‌نگر: خوانش تطبیقی اهل غرق اثر منیرو روانی‌پور و رویاهای حیوانی اثر باربارا کینگس الور

در دهه‏های اخیر به‌دلیل بحران‏هایی که بشر در طبیعت ایجاد کرده، بازنگری در رابطۀ انسان و طبیعت اهمیت ویژه‏ای یافته و در این میان ادبیات نیز سهم بسزایی‏ داشته است. شکاف موجود بین آسیب‏های زیست‌محیطی و پیامدهای آن، سبب بی‌توجهی انسان‏ها به عواقب تخریب‏های زیست‌محیطی شده است. مطالعۀ حاضر با بهره‏گیری از نقد بوم‏گرا و تکیه بر مفاهیمی چون انسان‏مداری، بوم‏شناسی‏ژرف‏نگر، بوم‏شناسی‏سطحی‏نگر و زیست‏مداری، برای نخستین‌بار به بررسی تطبیقی دو رمان اهل غرق اثر منیرو روانی‏پور و رویاهای حیوانی اثر باربارا کینگس الور می‏پردازد. پژوهش فوق با معرفی اخلاق زیست‌محیطی پست‏مدرن که بوم‏شناسی ژرف‏نگر است، سیطرۀ ایدئولوژی انسان‏مداری را به‌طور کامل رد کرده است و تنها راه نجات از بحران‏های زیست‌محیطی را خودشناسی و هم‌ذات‌پنداری با طبیعت می‏داند. روانی‏پور و کینگس‏الور هر دو از ترومای زیست‌محیطی که رنج ناشی از تخریب‏های زیست‌محیطی را شامل می‏شود رنج می‏برند و سعی دارند در بهبود اوضاع طبیعت گامی موثر بردارند. ترومای زیست‌محیطی هر دو نویسنده را ترغیب می‏کند تا با آسیب‏هایی که انسان‏ها آگاهانه یا ناآگاهانه به طبیعت وارد می‏سازند مقابله کنند. این تحقیق بر آن است تا نشان دهد چیرگی ایدئولوژی انسان‌مداری که نگرشی سودجویانه و منفعت‌طلبانه را به همراه دارد، به شدت سبب تخریب طبیعت می‏شود. این در حالی است که بوم‏شناسی‏ژرف‏نگر با تکیه بر زیست‏مداری ضمن خودداری از آسیب به محیط زیست با هدف کسب منفعت، دغدغه‏ای جز حفظ محیط زیست و منابع موجود در آن را ندارد.

deep ecology versus shallow ecology: comparative study of moniro ravanipour’s ahle ghargh and barbara kingsolver’s animal dreams

in recent decades, due to the crises created in nature by humans, the review of the relationship between humans and nature has gained special importance. the existing gap between environmental damageand its reverberations has resulted in people’s lack of attention to the consequences of environmental destruction. by applying ecocriticism and relying on concepts such as anthropocentrism, biocentrism, deepecology and shallow ecology, the present study, for the first time, compares the two novels, ahle ghargh (1989), by moniro ravanipour and animal dreaams (1990) by barbara kingsolver. while introducingdeep ecology as postmodern environmental ethics, the research completely rejects the domination of anthropocentric ideology and considers self- realization and identification with nature to be the only way out of environmental crises. ravanipour and kingsolver suffer from eco-trauma caused by environmental destruction and they try to take an effective step in improving deficiencies in nature. eco-trauma inspires both novelists to deal with the damage that humans, knowingly or unknowingly, cause to nature. the study aims to demonstrate the dominance of anthropocentric ideology, which brings a self-seeking and self-interested attitude, strongly causing the destruction of nature. by relying on biocentrism, deep ecology has no concern other than preserving the environment and its resources while it avoids damage to the environment with the aim of gaining profit.