خاستگاه روایی قصه‌های پریان و مبانی سیاسی ایدئولوژیک فرهنگ‌های هندواروپایی

«قصه‌های پریان» از گونه‌های معروف روایی و ادبی جهان محسوب می‌شوند. گستردگی جهانیِ این قصه‌ها چنان است که رسیدن به قطعیتی متقن و جامع درباره خاستگاه قصه‌های پریان را با چالش‌ها و دشواری‌های بسیاری همراه کرده‌است، چنان‌که دیدگاه‌های مطرح در این زمینه نیز با چالش‌ها و خلل‌های متعددی روبه‌رو هستند. رواج گسترده این قصه‌ها در فرهنگ‌های هندواروپایی، و وجود الگوها، عناصر و کارکردهای روایی مشابه در این قصه‌ها نیز مسائل دیگری است که ضرورت پژوهش برای تبیین خاستگاه‌های تاریخی و رواییِ قصه‌های پریان را نشان می‌دهد. در این مقاله به منظور واکاوی خاستگاه‌های روایی و تاریخی شکل‌گیری قصه‌های پریان؛ مسئله رواج و انتشار باستانیِ این قصه‌ها در فرهنگ‌های هندواروپایی؛ کارکردهای آیینی و معرفتی این قصه‌ها در این فرهنگ‌ها، و ارتباط آن با بنیان‌های فرهنگی و آیینیِ اقوام هندواروپایی، با تکیه بر شواهد روایی، آیینی و اسطوره‌شناختی، به بررسی و تحلیل خاستگاه‌های شکل‌گیری قصه‌های پریان می‌پردازیم. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که خاستگاه اولیه شکل‌گیری قصه‌های پریان به «هزاره دوم پیش از میلاد»؛ یعنی به دوره مواجهه اقوام هندواروپایی در ایران، آسیای صغیر و اروپا با فرهنگ‌ها و آیین‌های بومیِ سرزمین‌های مقصدِ مهاجرتشان بازمی‌گردد، چنان‌که نظام روایی و معرفت‌شناختی مشترکی در این قصه‌ها دیده می‌شود که کارکردی آموزشی تربیتی با رویکرد سیاسی ایدئولوژیک برای مخاطبانشان داشته‌اند و در ارتباط با نوع مخاطب خردسال یا بزرگ‌سال نیز شکل و کارکرد روایی و فرهنگیِ خاصّ خود را داشته‌اند و استمرار بلندمدت و باستانی این قصه‌ها نیز منشا شکل‌گیری روایت‌هایی چون برون‌همسری بوده‌ است.

narrative origin of the fairy tales and the political-ideological foundations of the indo-european cultures

fairy tales are considered one of the popular narrative and literary genres in the world. the global spread of these stories is such that reaching a convinced and comprehensive theory about the origin of fairy tales has been associated with many challenges and difficulties, as well as the views expressed in this field also face many challenges and problems. the widespread popularity of these stories in indo-european cultures, and the existence of similar narrative patterns, elements and functions in these stories are other issues that show the necessity of research to explain the narrative and historical origins of fairy tales. in this article, in order to analyze the narrative and historical origins of the formation of fairy tales; the problem of the ancient spread and dissemination of these stories in indo-european cultures; ritual and epistemic functions of these stories in these cultures and its connection with the cultural and ritual foundations of the indo-european peoples, relying on the narrative, ritual and mythological evidence, we investigate and analyze the origins of the formation of fairy tales. the results of the research show that the primary origin of the formation of fairy tales goes to the second millennium bc; that is, it goes back to the period of confrontation between the indo-european peoples in iran, asia minor and europe with the native cultures and rituals of the lands they migrated to, as a common narrative and epistemological system can be seen in these stories, which had an educational function with a political-ideological approach for their audience and in connection with the young or adult audience, they have had their own special narrative and cultural form and function. also, the long-term and ancient continuation of these stories has been the source of the formation of some narratives such as exogamy.