بررسی تاریخ بیهقی با رویکرد تحلیل گفتمان

اگر زبان را نه آینۀ منعکس‏کنندۀ مبارزه‏ها، بلکه موضوع مبارزه‏ها و ابزار مبارزه‏ تلقی کنیم، دیگر به جای آن باید از دال گفتمان استفاده کرد که مفاهیم قدرت و زبان را در یک درهم‌تنیدگی مداوم و تفکیک‌ناپذیر مفهومی، قابل فهم می‏سازد. درهمین راستا این مقاله بر آن است تا با روشی گفتمانی و با اتخاذ دیدی انتقادی متن تاریخ بیهقی را به‌عنوان یکی از تاثیرگذارترین متون کلاسیک ادبیات فارسی بفهمد و بخواند. به عبارت دیگر با قرار دادن این متن در بافت گفتمانی‏اش و رابطۀ‏ دیالکتیکش با قدرت و فهمیدن این متن به‌عنوان میدان مبارزۀ‏ قدرت‏ها و گفتمان‏های متضاد و متخاصم جامعه بتوان به فهمی نو از آن دست پیدا کرد. برای رسیدن به این هدف از روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف برای انجام تحلیل‏های خرد متنی، و از نظریۀ گفتمان لاکلاو و موف برای انجام تحلیل‏های کلان گفتمانی عصر بیهقی، به‌طور هم‌زمان و ترکیبی بهره می‏گیرد تا بتوان به نوعی تحلیل گفتمانی خرد و کلان رضایت‌بخش از متن و عصر تاریخ بیهقی دست پیدا کرد. متن تاریخ بیهقی چنان که نشان داده می‏شود، نه منعکس‌کنندۀ‏‏ راستین مبارزات بلکه خود بخشی از فرایند مبارزه است. این متن تحت تاثیر زنجیرۀ گفتمان‏های حاکم است و علیه گفتمان‏های پیرامونی به‌کار گرفته می‏شود. تاریخ بیهقی، تحت تاثیر گفتمان که ذهن دوقطبی متن را به یک بازنمایی جهت‏دار از جریان امور و واقعیت‏ها می‏کشاند، گفتمان‏های حاکم را برجسته مس‌سازد و گفتمان‏های پیرامونی را به حاشیه می‏راند.

investigating tarikh-e beyhaghi through discourse analysis

if we consider language not as a mirror reflecting struggles, but as the subject and tool of struggles, then we should use the signifier of discourse, which makes the concepts of power and language understandable in a continuous and inseparable conceptual entanglement. this article aims to analyze the text of tarikh-e beyhaqi as one of the most influential classical texts of persian literature with a discursive method. in other words, by placing this text in its discursive context and its dialectical relationship with power, and understanding this text as the field of conflict between powers and conflicting discourses of society, a new understanding of it can be achieved. in order to achieve this goal, fairclough's critical discourse analysis method is used to perform micro-textual analysis, and laclau and mouffe's discourse theory is used to perform macro-discourse analysis of bayhaghi era. the text of tarikh-e beyhaqi, as shown, does not reflect the true struggle, but itself, is part of the struggle process. this text is influenced by the chain of ruling discourses and is used against peripheral discourses. tarikh-e beyhaqi, under the influence of the discourse that pulls the bipolar mind of the text to a directional representation of the flow of affairs, highlights the ruling discourses and marginalizes the peripheral discourses.