تجربۀ زیسته؛ ماهیت، گونه‌ها و نقش آن در فرایند خلاقیّتِ ادبی

تجربۀ زیسته اصطلاحی گسترده، مناقشه‏برانگیز و گاه مبهم است که در علوم مختلف مورد توجه پژوهشگران بوده‌ است. در حوزۀ مطالعات ادبی با آن‌که گاه جسته و گریخته اشاراتی به این مفهوم دیده می‌شود، اما تا کنون به‌طور جدی مورد توجه قرار نگرفته ‌است. بررسی تجربۀ زیسته و نقش آن در فرایند خلاقیت ادبی، در تببین مفاهیم شاعرانه بسیار اهمیت دارد، زیرا هم برای درک بهتر شعر راهگشاست و هم می‌تواند معیاری برای بررسی موفقیت و یا عدم موفقیت یک شعر یا دورۀ ادبی در اختیار ما قرار دهد. علاوه بر این مشترک ‌بودن تجربۀ زیستۀ خواننده و شاعر، می‌تواند به درک بیشتر و هم‌ذات‌پنداری خواننده با شعر کمک کند که همین امر راه را برای نقد خواننده‌محور از منظر تجربۀ زیسته، نیز هموار می‌کند. در این پژوهش با روش تحلیلی‌ ‌انتقادی سعی شده است مفهوم تجربۀ زیسته و گونه‏های آن تبیین شود؛ سپس برای فهم دقیق‌تر نقش تجربۀ زیسته در فرایند خلاقیت ادبی، الگویی نظام‌مند برای آن تعریف و ترسیم شود. در همین راستا تجربۀ زیسته به انواعی ازقبیل تجربۀ زیستۀ شخصی، تجربۀ زیستۀ خاص و تجربۀ زیستۀ عام تقسیم شده است که هرکدام زیرمجموعه‌هایی دارد. یافته‏های این پژوهش علاوه بر تببین مفهوم تجربۀ زیسته و نقش آن در فرایند خلاقیت ادبی، نشان می‏دهد که تجربۀ زیسته یکی از عناصر بنیادینِ آثارِ ادبی و به‌ویژه شعر است که توجه به آن می‏تواند برای درک هستی شعر، چگونگی شکل‏گیری آن، منابع الهام شاعران و... موثر باشد.

lived experience: its nature, types and role in the process of literary creativity

lived experience is a broad, controversial, and sometimes ambiguous term that has been used by researchers in various fields of study. while there are occasional references to this concept in literary studies, it has not yet been seriously considered by researchers. the study of lived experience and its role in the process of literary creativity is very important in explaining poetic concepts; for it is a way to better understand poetry and, moreover, can provide a criterion for examining the success or failure of a poem or literary period; moreover, the shared experience of the reader and the poet can help to better understand poetry, paving the way for reader-centered criticism from the perspective of lived experience. in this study, an attempt was made to explain the concept of experience through the lived analytical-critical method and its modes. then, to better understand the role of lived experience in the process of literary creativity, a systematic model for it should be defined and drawn. in this context, lived experience is divided into types such as personal lived experience, specific lived experience, and general lived experience, each of which has subcategories. the findings of this study not only explain the concept of lived experience and its role in the process of literary creativity, but also show that lived experience is one of the basic elements of literary works, especially poetry, which can contribute to the understanding of the existence of poetry, its formation, the sources of inspiration of poets, etc.