تحلیل نقش و جایگاه بن‌مایۀ‌ خیر و شر در روند تصویرسازی نگاره‌های خان هفتم رستم

نبرد خیر و شر یکی از بن‏مایه‏‏های اصلی شاهنامه است. بن‏مایه‏ها به‌سبب خاصیت تکرار‏شوندگی و تشخص‏یافتگی در شبکه‏های تصویری و رواییِ متن، نقش شاخص و پایه‏ای دارند، به همین جهت، در اضافه‏ کردن لایه‏های معنایی به متن، یاری می‏رسانند. عرصۀ رویارویی خیر و شر در شاهنامه و ادب حماسی به زندگی اجتماعی انسان‏ها وارد‏ شده و به‌شکل داستان‏های حماسی و پهلوانی و در قالب بن‏مایه‏ها در متن، پدیدار می‏شود. در فرایند تصویرسازی متن، بن‏مایه‏ها، دستمایۀ نگارگر، جهت تولید تصویر می‏شوند و عناصرِ تصویری، مطابق با بن‏مایه‏های به‌کار‏رفته در متن ادبی، در ترکیب‏بندی قرار می‌گیرند و کارکرد نماد و نشانه را می‏یابند. پرداختن به این مسئله که در فرایند تصویرسازی یک روایت حماسی، بن‏مایه‏های ادبی چه نقشی در شکل‏دهی به روایتِ تصویری دارند، از مسائل مطرح‌شده در این جستار است. این پژوهش به دنبال یافتن پاسخ به این سوال است که نقشِ بن‏مایه‏هایِ ادبی خان هفتم رستم در تصویر‏سازی نگاره‏های مصور‏شده و تبدیل متن شاهنامه به متنِ تصویری چیست؟ و نگارگر از چه شگردهایی جهت ظهور و بروز این بن‏مایه‏ها در تصویر، بهره‏ برده ‏است؟ این پژوهش با ماهیت تحقیق کیفی و با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، انجام خواهد ‏شد و شیوۀ گردآوری اطلاعات به‌صورت اسنادی و کتابخانه‏ای خواهد ‏بود. نتایج تحقیق نشان می‏دهد که نمادها و نشانه‏های تصویری در نگاره‏ها، هم‏راستا با ظهور و بروز بن‏مایه در متن آشکار می‏شوند. این ترجمان تصویری از متن ادبی سبب می‏شود که نگارگران در ترکیب‏بندی و پلان‏بندی اثر، براساس اولویت استفاده از بن‏مایه‏های به‌کار‏رفته در پی‌رنگ ادبی، از این عناصر استفاده کنند. 

an analysis of the function and significance of shahnameh’s literary motifs in the visualization process of rostam’s seventh labor paintings

one of the key motifs in shahnameh is the struggle between evil and good. motifs serve a unique and essential role in the text’s visual and narrative networks because of their distinctive repeating feature and characterization. as a result, they assist in enhancing the text’s semantic layers. in shahnameh and epic literature, the struggle between evil and good permeates human social interactions and appears as motifs in heroic and epic stories. motifs are used by the painter to create visuals throughout the text visualization process, and visual elements are placed in the composition in line with the motifs employed in the literary text and take on the function of symbols and signs. this study examined the roles that literary motifs play in the visualization of an epic narrative and in shaping the visual narrative. the main research question was: what functions do the literary motifs from rostam’s seventh labor play in rendering paintings and transforming the text of shahnameh into a visual text, and what techniques does the painter employ to visualize such motifs. a descriptive-analytical methodology was used in this qualitative study. a desk study was used to collect the data. the results showed that the motifs of the text are represented in the visual symbols and signs of the paintings. paintings can be composed and planned utilizing these aspects in accordance with the priority of motifs employed in the literary narrative thanks to this visual translation from the literary text.