نقد ادبی در نخستین مطبوعات ایران

نقد ادبی که در گذشته بدون داشتن معیاری علمی و مشخص بیشتر در قالب نقد الفاظ و معانی اثری ادبی مطرح بود، از دورۀ قاجار و به‌ویژه پس از نهضت مشروطه در اثر عواملی همچون امنیت و رفاه نسبی، تشویق شاعران درباری، میل به تجدد، رواج نهضت ترجمۀ آثار ادبی، رونق کار انجمن‌های ادبی و انتشار روزنامه‌ها و مجلات متعدد، با رویکردی جدید و علمی‌تر در، مقایسه با گذشته، مورد توجه منتقدان و محققان قرار گرفت. از آنجا که مطبوعات در این دوره در راستای تنویر افکار عمومی نقشی بسزا ایفا می‌کردند، در زمینۀ گسترش نقد ادبی با درج مقالات متعدد از نویسندگان منتقد نیز بسیار تاثیرگذار بودند و به عاملی مهم در رواج روحیۀ انتقادی و تالیف آثار برجستۀ ادبی تبدیل شدند. در این مقاله به‌شیوۀ توصیفی تحلیلی و با مرور این نوع مقالات در نخستین مطبوعات ایران، انتقادات ادبی برمبنای موضوع آن‌ها در سه حوزۀ »بحث‌های نظری دربارۀ نقد «، »نقد یک جریان یا نوع ادبی « و »نقد آثار ادبی « مشخص شده است تا نخستین تلاش‌ها در راستای ارائۀ مفهومی صحیح از نقد علمی و جهت‌گیری‌های منتقدان ادبی در این سه حوزه و درنتیجه نقش آن‌ها در گسترش نقد علمی و عملی در دوره‌های بعد مورد بررسی قرار گیرد.

Literary Criticism in the First Iranian Press

In the literary tradition of Iran, literary criticism was never conducted in a systematic wayand what remains bearing the title of ldquo;criticism rdquo; is mostly the result of the critic rsquo;s impression of the text which, instead of having a scientific approach, relies mostly on their literary taste. Starting from the end of Qajar period and with the various cultural and social developments at the time, criticism also experienced changes and literary critics attempted to involve scientific perspectives in their criticisms more and to avoid impressionbased and idiosyncratic criticism. A growing number of press were utilized by literary critics of the time to publish their critical articles. Literary critiques published in the first Iranian press can be classified into three categories, namely theoretical discussions about literary criticism, criticism of a literary genre or trend, and criticism of literary works. In theoretical discussions, the critics elaborated on the literal and terminological definition of literary criticism and its purpose, and, outlining the necessary characteristics of a literary critic, focused on the relativeness of criticism, explaining its types, and role of the press in promoting literary criticism. In articles that focused on a particular literary genre or trend, criticism of modernists as well as of the research into literary works, and discussion of the nature of poetry and novel are more prominent. In criticisms of literary works, in addition to the content and verbal and literary features of the works, the critics sometimes focused on the moral and personal characteristics of the authors as well.