شهر مخوفِ نخستین رمان‌های فارسی؛ مدرنیته ایرانی و الگوی توسعۀ شهر آسیایی

نخستین رمان های فارسی تصویری مخوف و سیاه از شهر و زندگی به دست داده اند. افزون بر نگاشت تباهی و سیاهی زندگی شهری و پیامدهای آن، گاه عناوین رمان ها نیز برگرفته از فضای تیره شهر است. مسئله بنیادین این پژوهش، بررسی ارتباط واقعیت های اجتماعی با فضای مخوف و سیاه بازتاب یافته در نخستین رمان های فارسی است که در دو دهه اول 1300 به نگارش درآمده اند. به این منظور، ابتدا ویژگی های شهر مدرن و تصویر مخوف و اهریمنی آن از رمان های این دوره استخراج و دسته بندی شده و سپس ارتباط میان شهر مخوف و سیاه بازنمایی شده در رمان با واقعیت های اجتماعی زمان نگارش آن ها بررسی شده است. مبنای تحلیل بر پایه آرای بازتاب یافته در رمان های این دوره است. در ادامه نمودهای شهر مخوف بازتاب یافته در رمان به پشتوانه داده های جامعه شناسی شهری تبیین و تحلیل شده است. جایگاه غیرتولیدی شهر مدرن ایرانی، مصرف گرایی و پیامدهای آن نظیر حاشیه نشینی و فساد خانه های معروفه، مهم ترین نمودهای شهر سیاه و اهریمنی نخستین رمان های فارسی است.