اقتدار نظریه در پژوهش‌های ادبی معاصر (نگاهی آسیب شناختی به نسبت متن و نظریه در پژوهش های نظریه محور)

نسبتِ منطقی میان نظریۀ پژوهش و متن نکته ای است که پژوهشگران ایرانی کمتر به آن توجه کرده اند؛ زیرا در غالبِ پژوهش های نظریه محورِ منتشرشده، این نظریه است که بر متن سلطه دارد و درصورتِ مطابقت نداشتن، متن با جرح و تعدیل هایی با آن سازگار شده است. به تعبیر دیگر، در این دسته از پژوهش ها نظریه در جایگاه اقتدار ایستاده است و متن به سکوت واداشته می شود. در مقالۀ حاضر، پس از بررسی دسته ای از این پژوهش ها که اساس آن ها نظریۀ منطق مکالمۀ باختین بوده با نگاهی آسیب شناختی از نسبتِ منطقی (و نه اقتدارگرایانه) میان نظریه و متن سخن گفته شده است. به باور نویسنده، نسبت میان نظریه و متن زمانی منطقی (غیراقتدارگرایانه) خواهد بود که نخست استقلال متن در مقابل نظریه حفظ شود و دیگر اینکه انتخاب متن صرفاً برای تایید و تصدیق درستی نظریه نباشد؛ بلکه بر عکس انتخاب متن باید به گونه ای باشد که با ابطال نظریه، امکان اصلاح و ارائۀ نظریه ای تازه تر که توان تبیین متون بیشتری را داشته باشد، فراهم شود.