حافظ: پسامدرنِ سده هشتم

در مورد پسامدرنیسم دو دیدگاه کلی وجود دارد: دیدگاه اول آن را متعلق به دوره تاریخی خاصی می داند و دیدگاه دوم آن را همچون سبک هنری و ادبی می نگرد. مطابقِ دیدگاه دوم، هر اثری که از ساختار و فرم آثار پسامدرن، مانند عدم انسجام، عدم قطعیت، ناباوری به فراروایت ها، عنصر وجودشناسی، طنز و آیرونی، نقیضه گویی و بینامتنیت، برخوردار باشد، پست مدرن شمرده می شود. از آنجا که ساختارشکنی، طنز، نقیضه، اعتراض به کلان روایت ها و... از ویژگی های سبکی مسلّم غزلیات حافظ است، این فرض تقویت می شود که حافظ از سبک پسامدرن برخوردار است. بنابراین با توجه به دیدگاه دوم، نگارنده در مقاله حاضر سنجش غزلیات حافظ با تکیه بر ویژگی های سبکی مکتب پست مدرن را پیش روی قرار داده است. بر اساس نتیجه این بررسی شاید بتوان گفت از میان شاعران کلاسیک ایران حافظ تنها شاعری است که نه همچون نویسندگان عصر حاضر با تکیه بر خودآگاهی پسامدرنی، بلکه با تکیه بر نوعی ناخودآگاهی پسامدرنی، به ساختارشکنی مولفه های بلاغی و ستیز با مطلق اندیشی های عصر خویش برخاسته و شاهکار پسامدرن دوران خویش را خلق کرده است.

Literary Cognitivism and the Relationship between Cognitive and Literary Value

There is a tradition in contemporary literary theory and philosophy of literarture according to which there is a rift between literary/aesthetic value and cognitive value. The anticognitivist maintains that even if a literary work has some cognitive value, this has nothing to do with the work rsquo;s overall aesthetic value. Furthermore, if a work rsquo;s perspective on some issue is seriously flawed, this, by no means contaminates its aesthetic purenss. This paper aims to demonstrate the opposite. It thus makes use of a ceratin thoughtexperiment and the concept of possible worlds to show that the cognitivist rsquo;s position is justified and proceeds to illustrate that even polyphony as an aesthectic value cannot be properly understood without recourse to its cognitive status. It then goes on to meet a serious challenge: the socalled ldquo;institutional argument rdquo; which is deemed to be among the best arguments in the anticognitivist rsquo;s dialectical arsenal. The argument is shown to have several defects in the context of the contemporary debates in theory and philosophy of literature. The main conclusion of the paper is thus as follows: The cognitive value of a literary work is part and parcel of its aesthetic value