نمایش خبری رهبران متخاصمتحلیل گفتمان در سه پرده

در چارچوب نظریه ” خبر به‌مثابه‌ گفتمان“، ون‌دایک را اعتقاد بر آن است که ” خبر در عین پایبندی به سبک‌های رایج خبری، اهداف اقناعی خاصی را نیز می‌تواند پیگیری کند. زیرا در یک رویداد ارتباطی روزمره با آنکه همه‌ مباحث سبکی رعایت می‌شود و دو سوی ارتباط سعی می‌کنند مناسب با شرایط سخن گویند و سبک سخن گفتن مرسوم در آن شرایط را به‌کار گیرند، اهداف مشخصی را نیز دنبال می‌کنند و به‌دنبال دستیابی به نتایج معینی هستند. روزنامه‌نگاران هم از این قاعده مستثنی نیستند و از یک سو مجبور از به‌کارگیری سبک مرسوم و زبان خبری بی‌طرفانه‌اند تا مخاطب را به واقعی‌بودن خبر قانع سازند و برای خبر مشروعیت ایجاد کنند اما از طرف دیگر آنها مجبور به پیگیری اهداف اقناعی خاصی نیز هستند که این اهداف منطبق است با نگرشی که مبتنی است بر نقشه‌ها و مدل‌های غالب بازنمایی اجتماعی و ایدئولوژی غالب. انعکاس نگرش ” غالب“ در خبر از طریق به‌کارگیری راهکارهای متنی خاصی انجام می‌پذیرد و بنابراین سبک خبری متعادل و راهکارهای اقناعی تواماً در یک متن واحد به‌نوعی زندگی مسالمت‌آمیز در کنار یکدیگر می‌پردازند. مقاله‌ حاضر با تقسیم شرایط اجتماعی به سه حال عمده، یعنی متعامل، پرتنش و متخاصم، چنین استدلال می‌کند که در شرایطی که بازیگران یا کنش‌گران خبری در تعامل کامل با یکدیگر باشند، نگرش خبرنگار که با ” نقشه‌های بازنمایی غالب اجتماعی“ در انطباق است با نگرش کنش‌گران خبری کاملاً منطبق می‌‌شود به‌نوعی که کنش‌گران قطعه‌ خبری را کاملاً بی‌طرفانه محسوب می‌دارند و خبر الزامی در به‌کارگیری راهکارهای اقناعی ندارد مگر انعکاس خبر با همان نگرش غالب که مماس است با نگرش همه کنش‌گران خبری که در تعامل اجتماعی با یکدیگر قرار دارند. اما در شرایطی که تنش‌های اجتماعی تشدید می‌شوند به‌نوعی که نقشه‌های بازنمایی دو سوی کنش خبری بر یکدیگر منطبق نباشند، خبر و موسسات رسانه‌ای غالب در عین پایبندی به سبک متعادل مجبور می‌شوند تا بعضی اهداف اقناعی را به‌طور ضمنی از طریق راهکارهای نحوی در سطح متن طرح کنند تا در عمق معانی اقناعی خاصی رمزگذاری شود. در شرایط سوم یعنی شرایطی که تشدید تضادها به محدودهای تخاصم شدید رشد یابد، همچون شرایط جنگی، به‌دلیل تفاوت شدید نقشه‌های بازنمایی اجتماعی و ایدئولوژی‌های غالب، متون ” خبری“ سبک ارائه‌ خبر بی‌طرفانه را به کناری گذاشته و به ترسیم تصویر از دشمن از طریق راهکارهای اقناعی عیان و غول یا اسطوره‌سازی از طریق به‌کارگیری واژه‌های ارزشی و استعاره‌های خبری متعدد در سطح و ساختارهای نحوی کلان در عمق سطح اقدام می‌کنند. به شکلی که دیگر نمی‌توان با خبر روبه‌رو بود بلکه با قطعه‌‌های تبلیغاتی عیان و واضحی روبه‌رو خواهیم شد که قصدی جز ترسیم تصویر دشمن ندارند. در پایگاه اطلاعاتی مقاله موارد مشخصی در انطباق با ” شرایط اجتماعی پرتنش“ و همچنین مواردی در انطباق با شرایط تخاصم اجتماعی مانند شرایط جنگ قابل ملاحظه است. تحلیل مقاله نشان خواهد داد که در شرایط اجتماعی و بین‌المللی پرتنش، در عین استفاده از سبک مرسوم خبری متعادل، از راهکارهای اقناعی برای بیان بعضی اهداف خاص بهره‌برداری شده است. اما در شرایط تخاصم عیان، متون ” خبری“ کاملاً جنبه‌ تبلیغاتی پیدا کرده و به ترسیم تصویری از دشمن اقدام می‌کنند.