ایمنی زیستی در مقررات بین المللی

با وجود گذشت 13 سال از اولین سال تولید تجاری محصولات تراریخته در دنیا و سرعت پذیرش و افزایش بی‌سابقه سطح زیر کشت این گیاهان (134 میلیون هکتار در پایان سال 2009 میلادی)، ملاحظات ایمنی زیستی و مخالفت مخالفین فناوری مهندسی ژنتیک کاهش نیافته است. فارغ از انگیزه‌های متفاوت این مخالفین که مجموعه وسیعی از ملاحظات مشروع و نامشروع را دربر می‌گیرد، سازمان‌های بین‌المللی متعددی نسبت به این ملاحظات واکنش نسان داده و اصول، مقررات، استانداردها و راهنماهایی را برای افزایش ایمنی و کاهش سطح نگرانی‌های ابراز شده تدوین و ارایه کرده‌اند. مهمترین مقررات تعهد آور بین المللی پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا است که هم اکنون 158 کشور و از جمله ایران عضو این پروتکل هستند. مهمترین سازمان‌های بین المللی درگیر مهندسی ژنتیک و ایمنی زیستی، یعنی سازمان بهداشت جهانی و سازمان خواروبار جهانی علاوه بر فعالیت‌های مستقل در این زمینه فعالیت مشترکی را در قالب کمیسیون کدکس الیمنتاریوس سازمان‌دهی کرده و اصول و راهنماهایی را در مورد ارزیابی ایمنی غذاهای حاصل از مهندسی ژنتیک ارایه کرده‌اند. تفاوت پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا و مقررات کدکس الیمنتاریوس در دو بعد اساسی شمول این مقررات و میزان تعهدآور بودن آنهاست. شمول اولی تنها بر موجودات زنده تراریخته است و از نظر آداب تبادلات فرامرزی الزام‌آور است اما دومی بر همه انواع محصولات تراریخته (حتی موجودات غیرزنده و محصولات حاصل از آن‌ها) است و از نظر حقوقی الزام آور نیست. نقش سازمان‌های تخصصی و بین‌المللی دیگر مانند موسسه بین‌المللی استاندارد، سازمان تجارت جهانی تشریح خواهد شد.