ارکان مسئولیت مدنی خسارت وارد بر محیط زیست ناشی از محصولات بیوتکنولوژی

زمینه و هدف: بیوتکنولوژی یا زیست فناوری به تکنیک های گوناگون استفاده از موجودات زنده به منظور تولید و اصلاح محصولات، گیاهان و جانوران اطلاق می شود که هر چند محصولات به دست آمده از این علم کاربردها و فواید زیادی دارد اما نباید خطرات و نگرانی های آن را نادیده گرفت از جمله این خطرات خساراتی است که این نوع محصولات به محیط زیست وارد می کنند که با توجه به اهمیت خاص حفظ محیط زیست باید مسئولیت مدنی آن مورد توجه قرار گیرد خصوصا اینکه ابعاد مختلف و پیچیده این نوع محصولات و ماهیت خاص مسئولیت مدنی خسارات زیست محیطی که آیا تابع قواعد حقوق خصوصی است یا حقوق عمومی، نحوه جبران خسارت ناشی این محصولات را با ابهاماتی مواجه نموده است که در حقوق ما قاعده و قانون خاص و جامعی برای آن وجود ندارد. مواد و روش‌ها: بررسی های انجام شده به روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از اطلاعات و منابع کتابخانه ای می باشد. یافته‌ها: خسارت های زیست محیطی دارای ماهیتی دو وجهی حقوق خصوصی و عمومی هستند بنابراین باید برای چگونگی جبران خسارات زیست محیطی هم قواعد حقوق خصوصی و هم قواعد حقوق عمومی را مدنظر داشت که با توجه به قوانین عام و خاص داخلی از جمله قانون ایمنی زیستی مصوب 1388 و نظریات ارائه شده در این زمینه و اسناد بین المللی از جمله کنوانسیون تنوع زیستی، پروتکل ناگویاکوالالامپور و دستورالعمل 2004 اتحادیه اروپا و همچنین برخی قوانین خارجی از جمله قوانین خاص کشورهای فرانسه، آلمان، سوئیس و نروژ که اکثرا نظریه مسئولیت مدنی محض را توصیه یا پذیرفته اند. ملاحظات اخلاقی: در نگارش این مقاله اصول اخلاقی و امانت داری رعایت گردیده است.نتیجه‌گیری: به نظر می رسد با توجه به پیچیدگی خاص این نوع محصولات که بعضی آثار آن در دراز مدت ظاهر می شود و اثبات تقصیر و رابطه سببیت بسیار دشوار است، پذیرش مسئولیت محض برای جبران چنین خساراتی راهگشا باشد هر چند بهتر است برای جبران چنین خساراتی قبل از هر گونه آزمایش، تولید و انتشار محصولات بیوتکنولوژی، متصدی آن الزاما وجهی را به عنوان خسارات احتمالی، مالیات و یا بیمه در صندوق خاصی که بدین منظور تشکیل می شود، بپردازد تا در زمان ورود خسارت از این صندوق جبران گردد و خسارتی بدون جبران باقی نماند و همچنین از این طریق انگیزه ی متصدی برای چنین فعالیت های علمی و اقتصادی کم نشود.

The Pillars of Civil Liability for Damage Arising from Biotechnology Products to the Environment

Background and Aim: Biotechnology refers to various techniques involving the use of living organisms to produce and modify crops, plants, and animals. Although the products obtained from this science have many applications and benefits, their risks and concerns including the risks that these types of products pose to the environment should not be ignored, and their civil liability should be concentrated due to the special importance of environmental protection, especially, since these types of products have various and complex dimensions. Moreover, the special nature of civil liability for the environmental damages brings up the question whether it is subject to the rules of private law or public law, and it has also caused ambiguities in compensation for the damages caused by these products, what shows no regulations, no specific and comprehensive order in the Iranian legal system.Materials and Methods: Based on the current study, a descriptiveanalytical one, and concerning library and information resources.Results: environmental damages have dual nature of private and public law. The rules of both private law and public law, therefore, should be regarded as compensation for environmental damages. According to general and specific domestic laws, including Biosafety Law adopted in 2009 and the viewpoints presented in this field, and the international documents such as the Convention on Biological Diversity, NagoyaKuala Lumpur Protocol and the 2004 EU Directive and some foreign laws, including special laws of France, Germany, Switzerland and Norway, this fact becomes clear that most have recommended or accepted the theory of strict civil liability.Ethical considerations: In this Research,it has been Written From the Beginning  to the End, Relying on Moral Principles, Trustworthiness and  Honesty.Conclusion: It seems that acceptance of strict liability to compensate for such damages can be helpful owing to the special complexity of these types of products whose effects appear in the long run. However, in order to compensate for such damages, the incumbent must pay a sum of money as possible damages, taxes or insurance in a special fund set up for this purpose before any experiments, production and distribution of the biotechnological products. In this way, the damages are compensated by this fund and no damages are left without being compensated. This way also helps the scientific and economic activists stay motivated in this field.Cite this article as: Dehghan Chenari M, Mahdavi SMH, Nasiran D. The Pillars of Civil Liability for Damage Arising from Biotechnology Products to the Environment. Medical Law Journal 2021; 15(56): e54.