مبارزه با پیوند غیر قانونی عضو از چشم‌انداز نظام بین‌الملل حقوق بشر

مفاهیم پیوند و قاچاق عضو علی‌رغم این‌که در بدو امر دو مقوله کاملاً مجزا به نظر می‌رسند، اما گاهی با یکدیگر همپوشانی پیدا می‌کنند. این امر به خصوص در مواردی است که پیوند عضو از کشوری به کشور دیگر و در ازای وجه مالی صورت پذیرد. دو شاخص کلی در تعیین تمایز میان پیوند عضو و قاچاق عضو مد نظر است: نخست، رضایت اهداکننده عضو به عنوان یکی از اصول مثبت اراده که در علوم پزشکی و حقوق مبنای اعتبار است، رضایت اهداکننده در دو فرض رضایت آگاهانه (صریح) و رضایت مفروض قابل اعلام است؛ دوم، منع اعطای امتیازاتی است که عموماً راه را بر تطمیع و تهدید اهداکنندگان عضو هموار می‌سازد. امتیازات مزبور منحصر به امتیازات مالی است. اعطای امتیازات غیر مالی نه‌تنها منعی نداشته، بلکه مورد پذیرش برخی کشورها است. نوشتار حاضر، از رهگذر شیوه توصیفی تحلیلی و با به کارگیری رهیافتی حقوق بشری، می‌کوشد تا علاوه بر تعیین مرزهای حقوقی میان پیوند و قاچاق عضو، به بررسی مقابله با توریسم پیوند در چارچوب قواعد و موازین حقوق بشری دست یازد. در این راستا، علاوه بر اسناد حقوق بشری که مشعر بر ممنوعیت این پدیده است، عموماً فعل قاچاق عضو، برخی اصول حقوق بشری نظیر حق بر حیات، منع تبعیض، ممنوعیت شکنجه و منع برده‌داری را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. فرض اساسی این مقاله بر این مبنا استوار است که ارتکاب قاچاق عضو و قاچاق انسان برای برداشتن عضو در مواردی که قسمتی از فعل یا اثرات آن به کشور دیگر سرایت کند نیز به مثابه یک جرم بین‌المللی تلقی شده و با تحقق سایر شروط، تحت عناوینی نظیر جنایت علیه بشریت، نسل‌زدایی و جنایات جنگی در قلمرو صلاحیت دیوان بین‌المللی کیفری جای می‌گیرد.

Combating Illegal Organ Transplantation Under International Human Rights Law

Despite the fact that the concepts of organ transplantation and organ trafficking seem two completely distinct categories at first glance, sometimes they overlap with each other. This is especially in cases in which organ transplantation occurs from one country to another and for a financial exchange. There are two general indicators for determining the distinction between organ transplantation and organ trafficking. First, donor consent is one of the principles in medical and law sciences that demonstrates willingness. The consent of donor may be announced in two assumptions of informed consent(explicit) and presumed consent. Second, the prohibition of granting privileges generally prevents allurement and threatening of donors. These privileges are limited to financial concessions. Not only nonfinancial privileges are not prohibited, but also are accepted by some countries. The present article, through a descriptiveanalytic method and by applying a human rights approach, attempts to determine the legal boundaries between organ transplantation and organ trafficking and investigate combating transplant tourism under human rights rules and norms as well. In addition to human rights instruments to the effect of prohibiting this phenomenon, the act of organ trafficking implicates some of human rights principles including right to life, nondiscrimination and prohibitions of torture and slavery. The basic assumption of the article is based on this issue that commission of organ trafficking and human trafficking for organ removal are regarded as international crimes in cases in which part of the acts or their effects extend to another country and these acts, subject to fulfillment of other conditions, fall within the jurisdiction of ICC under titles such as crimes against humanity, genocide and war crimes.Please cite this article as: Mashadi A, Shakibnezhad E. Combating Illegal Organ Transplantation under International Human Rights Law. Iran J Med Law 2020; 14(52): 2749.