جستاری انتقادی در مبانی فقهی ماده 665 قانون مجازات اسلامی (نقد نظریه فزونی دیه بیضه چپ با تکیه بر نصوص شرعی و علم پزشکی)

بسیاری از فقهای امامیه، حکم دیه بیضه‌ها را به عنوان استثنایی بر قاعده اعضای زوج و فرد عنوان کرده و از همین رهگذر برای بیضه چپ، بیش از بیضه راست، دیه مقرر نموده‌اند. ماده 665 قانون مجازات اسلامی نیز با پیروی از این دسته از فقها، انعکاسگر همین دیدگاه است. این انگاره، از یکسو نتیجه رجوع به برخی نصوص شرعی است که در آن‌ها بر فزونی دیه بیضه چپ تصریح شده و از سویی دیگر، حاصل رویگردانی از قاعده کلی دیه اعضای زوج و فرد و نیز باور به تخصیص آن به واسطه برخی روایت خاصه می‌باشد. با این حال، با تتبع در آرای فقها می‌توان دریافت معتقدان به فزونی دیه بیضه چپ، خود بر یک رای نیستند، بلکه در میزان این فزونی، اختلاف نظرهای فراوانی دارند. این اختلافات که ذیل نظریات »دو ثلث و یک ثلث «، »دو ثلث و نصف «، »تمام و نصف « و »شیخ و شاب « بررسی خواهند شد، جملگی متکی به روایات باب می‌باشند. در کنار این رویکرد، مشهور فقها معتقد به تساوی دو بیضه در مقدار دیه شده‌اند. در این نوشتار با استفاده از روش کتابخانه‌ای و با رویکردی توصیفی تحلیلی، ضمن برشمردن تمامی دیدگاه‌های فقهی در این زمینه و بررسی ادله هر یک، نظریه‌ای اختیار می‌شود که از یکسو منطبق بر موازین و قواعد اساسی فقهی است و از دیگر سوی، با دستاوردهای دانش پزشکی، در تعارض نیست.

A Critical Inquiry into the Jurisprudential Foundation of Article 665 of the Islamic Penal Code (A Critique of the Theory of the Blood Money of the Left Testicle being more Than the Right One Based on Religious Texts and the Medicine)

Many Imamiyeh Jurists have considered the blood money for the testicles as an exception to the principle of pair and single organs, and hence, have considered a more blood money for the left testicle than the right one. Article 665 of the Islamic Penal Code, following this group of jurists, has adopted the same procedure. This assumption, one the one hand, is the result of the reference to some religious texts in which a more blood money for the left testicle has been cleared, an on the other hand, the result of refraining from the principle of pair and single organs and an exception to that based on some particular traditions. However, advocates of this view are not of the same type; they have some disagreements about the amount of a more blood money. These disagreements have been discussed under the title of ''two thirds and one third'', ''two third and a half'', ''one and a half'', ''Sheikh and the Youth'' and all originate from traditions of the chapter. However, more jurists believe in the equality of the two testicles in their blood money. In this essay, by a library method and a descriptiveanalytic approach, we discuss all jurisprudential views and their reasons in this regard and, in the end, will choose a theory which, on the one hand, accords essential jurisprudential principles, and on the other hand, accords medical achievements.Please cite this article as: Sadeqpur MJ, Zargarian T, Fatemi Nia Y. A Critical Inquiry into the Jurisprudential Foundation of Article 665 of the Islamic Penal Code (A Critique of the Theory of the Blood Money of the Left Testicle being more Than the Right One Based on Religious Texts and the Medicine). Iran J Med Law 2019; 13(49): 167194.