حقوق بزه‌دیدگان، شهود و مطلعان بیمار در فرآیند کیفری ایران

هرچند تاریخچه ورود اندیشه های جنبش بزه دیده شناسی ثانویه به گفتمان جرم شناسی ایران به بیش از یک دهه پیش برمی گردد، ولی این اندیشه ها با تصویب قانون آیین دادرسی کیفری در سال 1392 وارد سیاست تقنینی ایران گردید و ساز و کارهای حمایتی متعددی برای کاهش آلام آنان پیش بینی گردید. در این میان بزه دیدگان بیمار در مقایسه با سایر بزه دیدگان نیازهای خاص تری دارند. آنان از یک طرف در نتیجه ارتکاب جرم، متحمل زیان های مادی و معنوی شده و از طرف دیگر به دلیل شرایط خاص شان در احقاق حقشان با مشقت هایی رو به رو هستند. عدم حمایت از آنان موجب تحریک بزه کاران در وقوع مجدد بزه و نیز پررنگ ترشدن رقم سیاه بزه کاری خواهد شد. در کنار بزه دیدگان، شهود و مطلعان بیماری که نقش مهمی در اجرای عدالت دارند، نیز نیازمند حمایت ویژه هستند. نادیده گرفتن این مساله نظام عدالت کیفری را در تحقق هدف اساسی خویش، یعنی برقراری عدالت ناتوان جلوه داده و بزه دیدگان بیمار را از حق بنیادین تظلم خواهی محروم می کند.سوالی که مطرح می باشد این است که با توجه به ضرورت حمایت از بزه دیدگان، شهود و مطلعان بیمار در فرایند دادرسی کیفری، آیا این ضرورت در تصویب قانون آیین دادرسی کیفری 1392 مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است؟ به نظر می رسد با توجه به پیش بینی تدابیری همانند امکان مداخله سازمان های مردم نهاد در اعلام جرم ارتکابی علیه بزه دیدگان بیمار، تجویز ورود مقامات قضایی در دادخواهی به نیابت از آنان، تعیین مترجم برای افراد ناشنوا و فاقد قدرت تکلم، ممنوعیت جلب شهود و مطلعان بیمار و پذیرش بیماری آنان به عنوان عذر موجه و سایر ساز و کارهای حمایتی و حفاظتی می توان به سوال مطرح شده، پاسخ مثبت گفت. یقیناً اجرای مناسب این حقوق می تواند گام موثری در ارتقای حقوق بزه دیدگان، شهود و مطلعان بیمار داشته باشد.