شناسایی ترکیب‏ های آلی فرّار برگ پسته و نقش آن‌ها در جلب پسیل معمولی پسته agonoscena pistaciae (hemiptera: aphalaridae)

پسیل معمولی پسته (agonoscena pistaciae) آفت کلیدی باغ‌های پسته در ایران به شمار می‌رود. در حال حاضر ترکیب‏های حشره‌کش علیرغم تاثیرات منفی خود بر سلامت انسان و محیط‌زیست، بیشتر تنها و واپسین گزینۀ ممکن در مهار پسیل معمولی پسته هستند. بااین‌حال فشار گزینشی آفت‏کش‏ها باعث به وجود آمدن جمعیت‌های بسیار مقاوم از پسیل معمولی پسته شده است. امروزه ترکیب‏های آلی فرّار گیاهان امیدواری‌هایی را در گسترش روش‌های پایدار مدیریت آفت‌ها ایجاد کرده‌اند. در این راستا، ترکیب‏های آلی فرّار از برگ درختان پستۀ رقم‏های اوحدی (ohadi) و کله قوچی (kale ghoochi) جمع‌آوری شده و با روش کروماتوگرافی گازیطیف‌سنجی جرمی (gcms) شناسایی شدند. به ترتیب 43 و 37 ترکیب آلی فرّار ازجمله ترکیب‏های مونوترپن، استری، اسیدی، الکلی، آلدهیدی و آروماتیک در دو رقم اوحدی و کله قوچی شناسایی شدند. در میان ترکیب‏های، سه ترکیب (e) β-ocimene، limonene و methyl benzoate به ترتیب با 32.5، 14.8 و 12.1 درصد در رقم اوحدی و سه ترکیب (e) β-ocimene، limonene و α-thujene به ترتیب با 29.2، 20.1 و 6.6 درصد در رقم کله قوچی بیشترین مقدار را به خود اختصاص دادند. بررسی پاسخ بویایی حشره‏های بالغ پسیل معمولی پسته در بو سنج (olfactometer) y شکل نشان داد که حشره‏های نر (p<0/03) و ماده (p<0/001) به‌طور معنی‌داری به بوی برگ درختان پسته (رقم اوحدی) جلب می‌شوند. نتیجه‏های برآمده از این پژوهش می‌تواند در گسترش روش‌های مهاری بر پایۀ به‌کارگیری مواد رابط شیمایی همانند شکار انبوه و یا دور کردن پسیل معمولی پسته و یا جلب دشمنان طبیعی آن مورد استفاده قرار گیرد.