سیمای پژوهش‌های حوزه موک در ایران و جهان

پیشینه و اهداف: تغییرات و رویکردهای جدید ایجاد شده توسط کووید 19 و حرکت شتابان به دنیای دیجیتال در آموزش، موجب رشد مهارت‌های فناورانه و یادگیری خودراهبر در دانش‌آموزان و دانشجویان شد. این امر منجر به استفاده از مدل‌های یادگیری جدیدی با استفاده از فناوری‌هایی مانند موک (دوره‌های آنلاین باز انبوه) شده است. بهره‌برداری بهینه از امکانات موک‌‌ها مستلزم بررسی تازه‌ترین پژوهش‌های انجام شده در داخل و خارج از کشور است. با توجه به پراکندگی این پژوهش‌ها، یکپارچه‌سازی و تجمیع آنها در یک چارچوب جامع و بررسی اولویت‌های پژوهشی هرگروه ضروری به‌نظر می‌رسد. بررسی ادبیات پژوهش حاکی از آن است که تعداد فراتحلیل‌های انجام شده در حوزه موک محدود بوده و چندین سال قبل انجام شده است. با توجه به سرعت رشد این فناوری به‌خصوص در سال‌های اخیر، این پژوهش سعی دارد از پژوهش‌های جدید این حوزه در ایران و جهان، اطلاعات مفیدی را جهت توسعه دیدگاه پژوهشگران، جمع‌آوری و ارائه نماید. لذا هدف این پژوهش ترسیم سیمای پژوهش‌های حوزه موک در ایران و جهان است.روش‌ها: این تحقیق از نظر هدف کاربردی، به لحاظ روش جمع‌آوری داده‌ها، توصیفی و از نظر ماهیت داده‌ها کیفی/کمّی می‌باشد. روش گردآوری داده‌ها بررسی مطالعات اسنادی به وسیله جستجوی الکترونیکی مقالات موجود در اینترنت و فیش‌برداری از آنان است. روش پژوهش فراتحلیل منطبق با الگوی راث و شل و جامعه آماری پژوهش، کلیه رساله‌های دکتری و مقالات علمی پژوهشی داخلی و خارجی در حوزه موک بودند که در سایت‌های ایرانداک، گیگالیب، مگیران، اس آی دی، اسپرینگر و ساینس دایرکت نمایه شده بودند و یا از طریق موتور جستجوی گوگل اسکالر دسترسی به آنها فراهم شد. نمونه آماری شامل 6 رساله دکتری و 42 مقاله خارجی به زبان انگلیسی و 5 رساله دکتری و 18 مقاله داخلی، در مجموع 69 پژوهش داخلی و خارجی بودند که به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. معیار ورودی پژوهش‌ها مرتبط بودن با موضوع موک، انتشار الکترونیکی، انتشار در پنج سال اخیر و انتشار در بانک‌های اطلاعاتی و مجلات معتبر بود که از میان آنها پژوهش‌هایی که از دیدگاه فنی در حوزه موک انجام شده بودند و یا دارای اعتبار علمی نبودند و یا دسترسی به تمام متن آنها امکان پذیر نبود، از نمونه آماری کنار گذاشته شدند. پژوهش‌های منتخب جهت تحلیل محتوا به نرم‌افزار مکس. کیو. دی. ای (max qda) وارد و در دو گروه پژوهش‌های داخلی و خارجی و براساس سال انتشار دسته‌بندی شدند تا مقالات تکراری حذف و مقایسه و بررسی مقالات دقیق‌تر انجام شود. پس از آن محتوای هریک از مقالات با دقت لازم، بررسی و مطالب مهم هر مقاله از جمله عنوان، کلمات کلیدی، نوع موک بحث شده و مقطع آمورشی موک در این پژوهش‌ها کدگذاری باز و محوری شده و با استفاده از آمار توصیفی، مقایسه داده‌ها در دو دسته از پژوهش‌های داخلی و خارجی انجام پذیرفت.یافته‌ها: یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که به‌طور کلی ادبیات موک در ایران و جهان حول محورهای اثربخشی موک‌ها؛ تدوین الگوی طراحی آموزشی موک‌ها؛ چالش‌ها و راه‌کارها در موک‌ها؛ عوامل تاثیرگذار بر موک‌ها و فراتحلیل پژوهش‌ها، متمرکز بوده است. علاوه بر آن، در پژوهش‌های ایرانی در قیاس با مطالعات جهانی به مباحث تعامل در موک‌ها، مبحث هیبرید موک‌ها و موک‌های دانش‌آموزی بسیار محدود و ناچیز پرداخته شده است.نتیجه‌گیری: کمبود آمادگی فنی و زیرساخت‌های اینترنتی و عدم کفایت سواد فناورانه در قشر دانش‌آموزان و عدم توجه به ضرورت تعامل می‌تواند از دلایل عدم توجه کافی به هیبرید موک‌ها و موک‌های دانش آموزی باشد که با محدودیت‌های کرونایی و مهاجرت اجباری آموزش به فضای مجازی به‌نسبت بهبود یافته و ضرورت آن آشکار شده است. بنابراین با عنایت به یافته‌های پژوهش حاضر، مبنی بر اهمیت تعامل، هیبرید موک‌ها و موک‌های دانش‌آموزی در پژوهش‌های خارجی، برای استفاده بیشتر از امکانات موک‌ها، عنایت به این مباحث در ایران نیز ضروری به نظر می‌رسد.

the view of mooc researches in iran and the world

background and objectives: the new changes and approaches created by covid 19 and the rapid movement into the digital world in education have led to the development of technological skills and self-directed learning for students. this has led to the use of new learning models using technologies such as moocs (massive open online courses). optimal utilization of mooc facilities requires review of the latest research conducted inside and outside the country. given the dispersion of these studies, their integration and aggregation in a comprehensive framework and the study of research priorities of each group seems necessary. a review of the research literature indicates that the number of meta-analyses conducted in the field of mooc is limited and the studies were mostly conducted several years ago. therefore, considering the speed of growth of this technology, especially in recent years, this research tries to collect and present useful information from new studies in this field in iran and the world for the development of researchers’ perspectives. therefore, the purpose of this research is to outline the image of mooc field research at the local and global scale.methods: this research is applied in terms of purpose, descriptive in terms of data collection method and qualitative/quantitative in terms of nature of the data. the method of data collection is to examine documentary studies by electronic search of articles available on the internet and extracting their files. the research method was meta-analysis in accordance with the rathe and schell model and the statistical population of the research is all local and foreign doctoral dissertations and scientific research articles in the field of mooc, which were indexed in irandoc, gigalib, magiran, sid, springer and science direct site, and also, the articles to which access was provided through the google scholar search engine. the statistical sample included 6 doctoral dissertations and 42 foreign papers in english and 5 doctoral dissertations and 18 local papers, a total of 69 local and foreign studies that were selected via purposive sampling. the input criteria of the studies were related to the subject of mooc, electronic publication, publication in the last five years and publication in databases and authoritative journals, which among them, the studies that were carried out from a technical point of view in the field of mooc or have been not scientifically valid or access to their full text was not possible, were excluded from the statistical sample. the selected studies were entered into max qda software for content analysis and were divided into two groups of internal and external categories, and then were categorized based on the year of publication to remove duplicate articles and to compare and review articles more closely. after that, the content of each article was carefully reviewed and the important contents of each article such as title, keywords, type of mooc were discussed. the educational level of mooc content in these researches was coded using descriptive statistics and comparison of data in two categories of local and foreign research were conducted.  findings: the findings of this study indicate that in general, the literature of mooc in iran and the world is mainly concerned with the following themes: the effectiveness of mooc, developing an educational design model for moocs, challenges and solutions in moocs, factors influencing the focus and analysis of research. in addition, in iranian studies, in comparison with the international ones, the issues of interaction in moocs, hybrid moocs and student moocs have been very limited and insignificant.