بررسی طراحی فضای آموزشی با رویکرد کاهش استرس با استفاده از طراحی بیوفیلیک (زیست گرا)

پیشینه و اهداف: امروزه یادگیری علوم مختلف به یکی از نیازهای اساسی انسان‌ها تبدیل‌شده است و موانع متعددی وجود دارد که سرعت یادگیری را کاهش می‌دهد؛ ازجمله این موانع می‌توان به استرس اشاره کرد. استرس نوعی پاسخ به تغییرات عاطفی یا فیزیکی ایجادشده در محیط و شرایط زندگی دانش‌آموزان است که می‌تواند با توجه به سن، موقعیت زندگی و شخصیت آن‌ها به گونه‌های مختلف بروز پیدا کند. فضای یادگیری اگر به‌طور مناسب طراحی شود، می‌تواند بخش زیادی از استرس را در دانش‌آموزان از بین ببرد. کاهش استرس در دانش‌آموزان می‌تواند به کشف استعدادهای نهفته‌ آن‌ها، افزایش اعتماد به‌نفس و استفاده‌ حداکثر از پتانسیل آن‌ها منجر شود که یادگیری را افزایش خواهد داد. همچنین پژوهش‌های مختلفی در کشورهای غربی و داخل در زمینه تاثیر معماری بر کاهش استرس کاربران صورت گرفته است که تعدادی محدودی از آن‌ها به تاثیر معماری فضای آموزشی بر کاهش استرس با روش‌ها و رویکردهای پژوهشی مختلف انجام‌گرفته است که هرکدام دارای مشکلات و ایرادات پژوهشی در دو حوزه دانش موضوعی و روش‌شناختی و ... هستند. تحقیقات نشان داد پژوهش‌های متنوعی در سه حوزه روان‌شناسی محیط، روان‌شناسی و معماری فضاهای آموزشی انجام پذیرفته است؛ اما در فصل مشترک این سه موضوع پژوهش‌های کافی و دقیقی یافت نشد. این تحقیق قصد دارد با داشتن رویکردهای کمّی و کیفی به موضوع در دو حوزه دانشی روان‌شناسی (استرس، نظریات استرس) و معماری (روان‌شناسی محیط فضاهای آموزشی، معماری فضاهای آموزشی، سلامت و معماری و ...) بپردازد. این پژوهش برخی مزایا برای گروه دانش‌آموزان، معلمان و به‌طورکلی کاربران فضاهای آموزشی در عمل خواهد داشت؛ به‌گونه‌ای که دانش‌آموزان و معلمان در محیط‌های سلامت‌محور قادر خواهند بود با تامین نیازهای جسمی و روانی خود، استرس را در خود کاهش دهند. درنهایت این کاهش استرس منجر به تامین نیاز روانی دانش‌آموزان و تقویت انگیزه تحصیلی در دانش‌آموز شده و افزایش یادگیری را در پی خواهد داشت. هدف پژوهش حاضر، شناخت عوامل کالبدی موثر بر کاهش استرس دانش‌آموزان در فضاهای آموزشی مدرسه است. تا شرایط افزایش بهره‌وری در مدارس  فراهم شده و بدین ترتیب مدارس نقش پررنگ‌تری در پیشرفت و ارتقای علمی کشور داشته باشند. در واقع هدف از این پژوهش این است که تاثیر ابعاد کالبدی کاهنده استرس مورد ارزیابی واقع شود.روش‌ها‌: به کمک روش دلفی از خبرگان رشته‌معماری خواسته شده است تا به دسته‌بندی عوامل موثر کالبدی بر کاهش استرس بپردازند؛ سپس به کمک تحلیل سلسه مراتبی(ahp) به تحلیل آزمون پرداخته شده است.یافته‌ها: پس از انجام کامل تحلیل سلسله مراتبی در ابتدا به رتبه‌دهی معیارهای اصلی با توجه به هدف و سپس رتبه بندی زیر معیارها به‌طور دقیق پرداخته و درصد اهمیت هرکدام نیز مشخص شد. ازمیان معیارهای اصلی، تلفیق طبیعت و محیط با وزن 0.534 بیشترین وزن را کسب کرده است؛ بنابراین در میان معیارهای اصلی بالاترین اهمیت را دارد. معیارهای الگوبرداری از طبیعت و ویژگی‌های فضایی محیط نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در ادامه به مقایسه زوجی زیرمعیارهای تلفیق طبیعت و محیط و ترتیب اهمیت آن‌ها پرداخته شد که زیرمعیار نور با وزن 0.541 رتبه اول را به خود اختصاص داده است و زیرمعیارهای گیاهان و مناظر طبیعی و اکوسیستم‌ها در رتبه‌های بعدی قرار دارند.نتیجه‌گیری:  در طراحی هنرستانی با رویکرد کاهش استرس به‌وسیله‌ معماری زیست گرا، نور به‌عنوان مهم‌ترین عامل و پس ‌ازآن به ترتیب گیاهان در داخل و خارج از محیط، مناظر طبیعی و اکوسیستم‌ها باید در طراحی مورد توجه قرار گیرند.

design of educational space with the approach of reducing stress using biophilic design

background and objectives: today, learning various sciences has become one of the basic needs of humans, and there are many obstacles that reduce the speed of learning; among these obstacles, we can mention stress. stress is a kind of response to emotional or physical changes created in the environment and living conditions of students, which can appear in different ways according to their age, life situation, and personality. if the learning space is designed properly, it can eliminate a lot of stress in students. reducing stress in students can lead to discovering their hidden talents, increasing self-confidence and making the most of their potential, which will increase learning. also, various studies have been conducted in western and other countries about the effect of architecture on reducing the stress of users, a limited number of which have been conducted on the effect of the architecture of the educational space on reducing stress with different research methods and approaches, each of which has research problems and flaws in two areas. they are thematic and methodological knowledge. the research showed that various studies have been conducted in the three fields of environmental psychology, psychology and architecture of educational spaces, but no sufficient and accurate studies were found about the interrelationship of these three topics. with quantitative and qualitative approaches, this research aims to deal with the subject in the two scientific fields of psychology (stress, stress theories) and architecture (psychology of the environment of educational spaces, architecture of educational spaces, health and architecture, etc.). the purpose of the present research is to identify the physical factors that are effective in reducing the stress of students in the educational spaces of the school, which is a factor for the scientific progress and improvement of the country and is associated with increasing the productivity of schools. this research aims to evaluate the effect of physical and non-physical dimensions of stress reduction on stress reduction in combined research (description of the survey type and logical reasoning).methods: with the help of the delphi method, the experts in the field of architecture were asked to categorize the practical physical factors of stress reduction. then, the test analysis was done with the help of hierarchical analysis (ahp).findings: after the complete hierarchical analysis, at first, the main criteria were ranked according to the goal, and then the sub-criteria were ranked in details, and the percentage of importance of each was determined. among the main criteria, the combination of nature and environment gained the most weight, with a weight of 0.534, so it was the most important among the main criteria. the criteria for modeling nature and the spatial characteristics of the environment were also in the following ranks. a pairwise comparison of the sub-criteria of the integration of nature and the environment and their order of importance was discussed, and it could be seen that the sub-criteria of light with a weight of 0.541 took the first place, and the sub-criteria of plants and natural landscapes and ecosystems were in the following ranks.conclusion: in designing a conservatory with the approach of reducing stress through biophilic architecture, light is the most critical design factor, and then the plants inside and outside the environment, natural landscapes, and ecosystems should be observed in the design.