ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و مهارت‌های اندیشه‌گری انتقادی هنرجویان فنی و حرفه‏ای کشاورزی: مقایسه‌ای مبتنی بر نابرابری فضای آموزشی

پیشینه و اهداف: مهارت‌‌‌‏های اندیشه ‏گری انتقادی دارایی ‏های ذهنی ارزشمندی هستند که هر فرد مستقلی باید به آنها مجهز باشد. مهارت ‏های اندیشه گری انتقادی به افراد کمک می‏ کند تا به‏ جای انجام اقدامات واکنشی، قبل از انجام هر فعالیتی پیامدهای ناشی از آن را پیش‏بینی کنند. مجهز بودن افراد به مهارت‏ های اندیشه ‏گری انتقادی نه تنها از اهمیت ویژه ‏ای برای خود آنها، بلکه برای اطرافیان و نسل‏های آینده نیز برخوردار است؛ زیرا، افرادی که دارای سطوح پایینی از‏ مهارت‏های اندیشه ‏گری انتقادی هستند دست به اقداماتی می ‏زنند که مبتنی بر تحلیل عمیق مسائل و پیامدهای ناشی از اجرای آن نیست که این امر به نوبه‏ خود، دیگران را نیز در معرض خطر قرار می ‏دهد. از این‏رو، پرورش مهارت‏ های اندیشه‏گری انتقادی در میان هنرجویان رشته‏ های فنی و حرفه‏ای کشاورزی با توجه به ماهیت و اهداف این رشته‏ ها از اهمیت ویژه‏ای برای مقابله با مشکلات و نابسامانی‏ های بخش کشاورزی برخوردار است. با در نظر گرفتن این نکته، تلاش‏های بسیاری برای توسعه و نهادینه ‏سازی این مهارت‏ها در هنرجویان کشاورزی انجام شده است. با این وجود، این تلاش ها به اهداف خود نرسیده و بخش کشاورزی همچنان با چالش‏ های بی‌شماری روبرو است. گروه پژوهش بر این باور است که پایین بودن مهارت‏های اندیشه‏ گری انتقادی در هنرجویان کشاورزی به دلیل توجه بیش از اندازه‏ پژوهش‏های این حوزه بر مسائل آموزشی و محیط خرد درون مدرسه است؛ در حالی که محیط بیرونی و ویژگی‏های جمعیت‏ شناختی طبق انگاره‏های شناختی اجتماعی بندورا و نظام‏ های خودکار لومان جایگاه ویژه‏ای در پرورش مهارت‏های اندیشه ‏گری انتقادی دارد. با چنین استدلالی، این پژوهش تلاش می‏کند که مهم‏ترین عامل‏های جمعیت ‏شناختی اثرگذار بر مهارت‏های اندیشه‏ گری انتقادی هنرجویان رشته‏ های کشاورزی را شناسایی کند تا از این طریق به بهبود برنامه‏ ریزی‏ های آموزشی و تقویت مهارت‏های اندیشه‏ گری انتقادی در هنرجویان کشاورزی یاری رساند.روش‌ها‌: با توجه به هدف، از روش تحقیق کمّی در این پژوهش استفاده شد. جامعه‏ آماری پژوهش شامل هنرجویان فنی و حرفه‏ای کشاورزی ایران بود (5720 =n). از میان آنها، 282 هنرجو با استفاده از روش نمونه‌گیری طبقه‌ای چند مرحله‌ای به‌عنوان نمونه‌ آماری انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسش‌نامه‌ای محقق ساخته بود که روایی و پایایی آن به ترتیب با استفاده از آماره‌ نسبت روایی محتوا (75/ 0 cvr≥) و ضریب آلفای کرونباخ (0/71 ≤ α) تایید شد. پرسش‌نامه دارای سه بخش بدین شرح بود: الف) بخش راهنما که در آن نحوه‏ پاسخگویی به پرسش‏ها توسط پاسخگویان تشریح شده بود؛ ب) بخش مربوط به ویژگی‏های جمعیت ‏شناختی؛ و ج) بخش مربوط به ارزیابی مهارت‏های اندیشه‏ گری انتقادی هنرجویان کشاورزی. در بخش سوم پرسش‌نامه از پاسخگویان خواسته شد که میزان موافقت خود را با هر یک از گویه‏های پرسش‌نامه با دادن نمره‏ای از 1 (کمترین موافقت) تا 10 (بیشترین موافقت) در مقیاس فاصله‏ای مشخص کنند. در نهایت امتیازات به‌دست آمده مبنای تجزیه و تحلیل‏ های بعدی در محیط نرم‏افزار spssver20 قرار گرفت.یافته‌ها: یافته‌های تحلیل واریانس یک‏طرفه نشان داد که بین هنرجویان هنرستان‌های مورد مطالعه از نظر مهارت ارزیابی انتقادی مشکلات و اجرای عملی ایده‌ها و انگاره‌ها تفاوت معنی‌داری در سطح پنج درصد خطا وجود دارد. با این وجود، تفاوت معنی‌داری بین هنرجویان از نظر نابرابری‌های آموزشی مشاهده نشد. در بین ویژگی‌های مورد بررسی، جنسیت (مرد یا زن بودن) و محل سکونت (روستایی یا شهری بودن) تفاوت معنی‌داری در مهارت‌های اندیشه‌گری هنرجویان ایجاد نکرد. در مقابل، سابقه کار کشاورزی به‌طور معنی‌داری موجب ایجاد تفاوت در مهارت‌های اندیشه‌گری هنرجویان شد.نتیجه‌گیری: یکی از نقاط ضعف پژوهش‌های پیشین درباره مهارت‌های اندیشه‌گری انتقادی فراگیران، استفاده از ابزارها و شاخص‌های یکسان برای ارزیابی مهارت‌های اندیشه‌گری انتقادی برای تمام رشته‌های تحصیلی علی‌رغم تفاوت در محتوا و ماهیت آنها است. با چنین دیدگاهی، این پژوهش با مبنا قرار دادن پژوهش‌های کالما و کاترونیبایرد (calma, cotroneibaird) (2021)، چهار مهارت ارزیابی انتقادی مشکلات، توسعه و ارائه استدلال‌ها، اجرای ایده‌ها و انگاره‌ها برای یک زمینه واقعی، و آمیختن ایده‌ها و انگاره‌ها را به‌عنوان چهار مهارت اصلی رشته‌های فنی و حرفه‌ای کشاورزی شناسایی کرد. با توجه به مهارت‌های چهارگانه‏ شناسایی شده، مصداق‌های عینی برای آنها تعریف و در قالب یک ابزار کاربردی برای پژوهش‌های آینده ارائه شد. همچنین، یافته‌های این پژوهش نشان داد که مهارت‌های اندیشه‌گری انتقادی هنرجویان تنها تابع مسائل آموزشی و محدود به محیط مدرسه (محیط خرد) نیستند؛ بلکه عامل‌های گوناگون دیگری بر آنها اثرگذارند که برنامه ‏ریزان آموزشی در برنامه ‏ریزی‏ های خود برای توسعه‏ مهارت‏های اندیشه‏ گری انتقادی فراگیران باید به آنها توجه داشته باشند.

Demographic characteristics and critical thinking skills of agricultural technical and vocational students: A comparison based on inequality of educational environments

Background and Objectives: Critical thinking skill is one of the important mental assets that a person needs to be able to develop as an independent individual. Critical thinking skill is important because it assists individuals to analyze situations before taking actions, instead of acting impulsively. The possession of critical thinking skill is important not only to the individual but to those around him or her as well as the society. This is because people who lack critical thinking skills very likely get engaged in actions that are not based on a deep analysis of the situation at hand, and thus expose themselves and others to danger. Therefore, developing critical thinking skills in agricultural technical and vocational students due to the nature and purpose of their disciplines is vital to deal with wicked problems in the agricultural sector. Based on this, many efforts have been done to embed critical thinking skills in agricultural students at the technical and vocational schools. However, these attempts have not achieved the desired goals and agricultural sector still faces many challenges. We believe that this is due to the extensive attention allocated to educational issues and as well as microenvironments within the school by researchers who are interested in this field of study; while according to Bandura’s social cognitive theory and Luhmann’s Autopoietic Systems Theory, critical thinking skills are significantly affected by outside school environment and students’ demographic characteristics. Accordingly, the study identified students’ the most important demographic characteristics which affect theirs critical thinking skills.Methods: For the purpose of this study, a quantitative research method was used. The statistical population of the study consisted of Iranian technical and vocational students (N= 5720). Altogether, 282 students were included in the statistical sample using multistage stratified sampling method. A researchermade questionnaire was used for data collection and its reliability and validity were confirmed by content validity ratio (CVR ≥ 0.75) and Coronbach’s alpha coefficient (α ≥ 0.71), respectively. The included a help section on how to answer the items, demographic characteristics of the respondents, and latent variables of research (critical thinking skills). Respondents were asked to express their degree of agreement with each item by giving a score from 1 to 10 (minimum agreement = 1 maximum agreement = 10). Finally, the data were analyzed using SPSS software.Findings: Findings showed that there were significant differences between students’ critical thinking skills in relation to critical evaluation of issues and application of theories and ideas to real world context. However, no significant differences were observed in terms of the educational inequality condition of students. Among the demographic characteristics, gender (male of female) and lodging (rural area or city) were not significant ones for students critical thinking skills. In contrast, farming filed experiences significantly led to differences among the students’ critical thinking skills.Conclusion: The findings showed that one of the weaknesses of previous research on students’ critical thinking skills was the use of the same tools and indicators to assess critical thinking skills for all disciplines, despite differences in the content and nature of their disciplines. Therefore, based on Calma and CotroneiBaird’s (2021) research, four skills were identified as critical thinking skills for agricultural students: 1) critical evaluation of issues; 2) development and presentation of arguments; 3) application of theories and ideas to real world context; and 4) synthesis of idea, theories and/or data. Finally, the results of the study indicated that students’ critical thinking skills were not only subject to educational issues or limited to the school environments, but also various demographic characteristics that significantly affected them. Therefore, it is important for the educational planners to consider these characteristics in their planning for developing and enhancing students’ critical thinking skills.