تحلیل محتوای کیفی بازنمایی علم در گالری مکانیک موزه ملی علوم و فناوری ایران با رویکرد ماهیت علم

پیشینه و اهداف: ایجاد تغییرات توسعه ای در هر جامعه ای نیازمند تحولات  نظام مند در آن جامعه است. آموزش نیروی محرکه‌ای قوی برای رخداد این تحولات است. با توجه به محدودیت های بودجه و فضا در اغلب مدارس ایران، و زمان بر بودن تغییرات اساسی در شیوه آموزش باید به ظرفیت های آموزش غیررسمی برای جبران این کمبودها در راستای دست‌یابی به اهداف آموزشی و پرورشی دانش‌آموزان توجه داشت. موزه ها و مراکز علم از جمله این فرصت ها محسوب می شوند. موزه علوم و فناوری ایران به عنوان نهادی در نظام علم و نوآوری کشور تاسیس شده و می تواند با اتخاذ روش های مختلف در بازنمایی علم، هم نقش مهمی در آموزش غیررسمی داشته باشد و هم با پیوند علم و جامعه موجب پرورش و رشد درک علمی شود؛ به طوری که در کنار نهاد آموزش رسمی موجب تعمیق و گسترش فهم دانش‌آموزان از ماهیت علم شود. برای درک چگونگی ایفای این کارکرد، ارتباط موزه های علوم با مفاهیم علم و آموزش علوم باید از جنبه های مختلف مطالعه شود. با توجه به نوین بودن مطالعات علمی در این حوزه، پژوهش حاضر به مطالعه و تحلیل موزه ها از منظر میزان توجه به ماهیت علم و نحوه تبلور آن در نمایش های موزه ای می‌پردازد. در این راستا، مساله این پژوهش فهم و شناخت وضعیت گالری مکانیک موزه ملی علوم و فناوری ایران از نظر شمول مولفه های ماهیت علم است تا روشن شود که بازدیدهای آموزشی از این موزه چگونه به آموزش رسمی یاری می رساند.روش‌ها‌: برای این منظور مفهوم «ماهیت علم» شرح داده شده و  از طبقه بندی چیاپتا(chiapetta) ، فیلمن (fillman) و سنتا(sentha)  (1991) به عنوان چارچوب مفهومی استفاده شده است. در این طبقه‌بندی، ماهیت علم شامل چهار مقوله است: علم به منزله مجموعه‌ای از دانش، علم به منزله روش پژوهش، علم به منزله روش تفکر، و تعامل علم با جامعه.  برای درک میزان حضور ویژگی‌های ماهیت علم در نمایش‌های موزه‌ای از روش تحلیل محتوای کیفی قیاسی استفاده شده است. به این ترتیب که نمونه آماری پژوهش شامل (1) تمام برچسب‌های توضیح‌دهنده نمایش ها و اشیائی که در گالری مکانیک موزه ملی علوم و فناوری وجود دارند و (2) همه توضیحات شفاهی راهنماهای موزه به بازدیدکنندگان است که گردآوری و تحلیل شده اند. لذا نمونه گیری به شیوه هدفمند انجام شده است.یافته‌ها: تحلیل محتوای 14 وسیله موجود در گالری مکانیک موزه ملی علوم و فناوری نشان می دهد که هر وسیله بعضی از مولفه ها را داراست و بعضی از مولفه ها را هم ندارد و کمتر وسیله ای در این گالری موجود است که هر چهار مولفه ماهیت علم را داشته باشد. این وضعیت درباره توضیحات راهنماها نیز صدق می‌کند.  مقایسه داده ها نشان می دهند که هم در توضیحات راهنما و هم در برگه راهنما، میزان توجه به بعد «تعامل علم با جامعه و فناوری» از سایر ابعاد کمتر است. بیشترین توجه به ابعاد در برگه راهنما، به بعد «علم به منزله روش پژوهش» و در توضیحات راهنما به «علم به منزله مجموعه ای از دانش» بوده است. نتیجه‌گیری: موزه های علم به عنوان نهاد آموزش غیررسمی می توانند در افزایش سواد علمی، درک علمی و بهبود روند آموزش غیررسمی علوم در جامعه نقش داشته باشند و به آموزش رسمی یاری رسانند.  اما موزه ملی علوم و فناوری ایران در صورتی می تواند این انتظار را برآورده سازد که نمایش های موزه‌ای، برگه‌های راهنماها و توضیحات شفاهی راهنمایان موزه مبتنی بر اصول ارتباطات، نمایش های موزه ای و آموزش غیررسمی طراحی، بازنمایی و تدوین شوند.

Qualitative Content analysis of the science representation in the Mechanics Gallery of Iranian National Museum of Science and Technology in terms of the nature of science

Background and Objectives: Making developmental changes in a society requires systematic modifications. Education is a powerful driving force behind it. Due to the limitation of budget and space in most Iranian schools and timeconsuming nature of fundamental changes in teaching methods, the capacity of nonformal education should be considered to compensate for these shortcomings in order to achieve the educational goals of students. Museums and science centers are part of these opportunities. Iranian Museum of Science and Technology (INMOST) was established as an institution in the science and innovation system of the country and can play an important role in nonformal education by adopting different methods in representing science, and by communicating science and society, it can nurture and promote the students’ understanding of the nature of science along with the institution of formal education. To understand how this function is performed, the relationship between science museums and the concepts of science and science education must be studied from different perspectives. Due to the novelty of scientific studies in this field, the present study analyzes INMOST from the perspective of the nature of science and how it represents by museum exhibits. In this regard, the purpose of this research is to understand the status of representation of the nature of science in the Mechanics Gallery of the INMOST to clarify how educational visits to this museum help formal education.Methods: For this purpose, the concept of nature of science is described and the classification of Chiappetta, Fillman and Sethna (1991) is used as a conceptual framework. In this classification, the nature of science includes four categories: Science as a body of knowledge, Science as investigative nature of science, Science as a way of thinking, Science as interaction of science, technology and society. To understand the presence of features of the nature of science in museum exhibitions, deductive qualitative content analysis is conducted so, the statistical sample of the research are (1) all the labels explaining the displays and objects that are in the Mechanics Gallery of the National Museum of Science and Technology and (2) all the oral explanations of the museum guides to the visitors which were collected and analyzed. Therefore, purposive sampling was utilized.Findings: Analysis of the content of 14 devices in the Mechanics Gallery of the INMOST shows that each device has some components and lacks some other components, and there are fewer devices in this gallery that have all four components of the nature of science. This also is true for the descriptions of the guides. Comparison of the data shows that both in the description of the guide and in the labels, the level of attention to the dimension of interaction of science with society and technology is less than other dimensions. The highest extent of attention is paid to “Science as a research method” and “Science as a set of knowledge” in the labels and the guides’ descriptions, respectively.Conclusion: Science museums as a nonformal education institution can play a vital role in increasing scientific literacy, scientific understanding and improving the process of nonformal science education in society and contributing to the formal education. The INMOST can meet this expectation when museum exhibits, labels, and oral explanations are represented, designed and compiled based on communication principles, museum exhibits, and informal design instruction.