استانداردسازی پرسش‌نامه حضور (pq3) در محیط‌‌های یادگیری مجازی: ترجمه و رواسازی فارسی پرسش‌نامه حضور

پیشینه و اهداف: با ظهور یادگیری الکترونیکی چشم‌انداز آموزشی تغییر یافت. به دنبال این تغییرات و جداسازی فراگیران در دوره‌‌های آموزش مجازی یک حس انزوا و بیگانگی پدید آمد و به تهدیدی برای یادگیری در این دوره‌‌ها  تبدیل شد. نرخ ترک تحصیل از دوره‌های آموزش الکترونیکی در حدود 40% در مقایسه با 10% در دوره‌های دانشگاهی مستند شده است؛ به عبارت دیگر در مراکز آموزشی آنلاین بیش از 50% از یادگیرندگان ترک تحصیل کردند. چالش های مربوط به فرسایش و ترک تحصیل منجر شد تا حفظ دانشجو یک عامل تعیین کننده در رتبه بندی علمی قلمداد گردد و این رتبه بندی در نهایت از اعتبار، رتبه علمی و مهم‌ترین معیارهای موفقیت برای موسسات آموزش عالی حمایت کند؛ بنابراین حس حضور به‌عنوان عامل مهم مطرح شد؛ زیرا با اعمال مناسب حس حضور در محیط یادگیری الکترونیکی نه تنها نرخ ترک تحصیل کاهش یافت بلکه منجر به یادگیری بهتر فراگیران شد. بنابراین مطالعه حاضر به ترجمه و اعتبارسنجی پرسش‌نامه حضور نسخه 3 (pq3) پرداخت تا برای اولین بار در ایران با بررسی ساختار عاملی، روایی و پایایی ابزار پرسش‌نامه حضور بتوان در بسترهای متنوع محیط‌‌های یادگیری مجازی از آن استفاده کرد.روش‌ها‌: جامعه پژوهش در این مطالعه توصیفی، کلیه دانشجویان شرکت‌کننده در دوره‌‌های یادگیری مجازی دانشگاه‌های تهران در سال تحصیلی 1400 1399 بود که از این میان330 دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و با ابزار پیمایشی حضور ویتمر و سینگر (26) پاسخ دادند و از این میان 200 پرسش‌نامه قابل‌تحلیل بود.یافته‌ها: براساس نتایج تحلیل عاملی اکتشافی به روش مولفه‌های اصلی 4 عامل (درگیرکردن، کیفیتِ رابط کاربری، حمایت حسی و عامل انطباق غوطه‌وری) با توجه به تعداد ارزش‌های ویژه بالاتر از 1 استخراج و انتخاب شدند. این 4 عامل با توان 89.07 درصد، تغییرات کل حضور در محیط‌های یادگیری مجازی را تبیین می‌کردند. نتایج آزمون آلفای کرونباخ برای بررسی پایایی آزمون نشان داد کل ابزار از همسانی مطلوبی (0.98) برخوردار است. نتایج آلفای کرونباخ برای خرده مقیاس‌ها 0.94 الی 0.97 بود. نتایج تحلیل عاملی تاییدی برای بررسی روایی سازه نشان داد ساختار پرسش‌نامه برازش قابل قبولی با داده‌ها دارد و کلیه شاخص‌های نیکویی برازش، مطلوب بودن مدل را تایید کردند.نتیجه‌گیری: براساس نتایح تحلیل عاملی تاییدی، مرتبه دوم عامل‌های درگیرکردن، حمایت حسی، عامل انطباق غوطه‌وری و کیفیتِ رابط کاربری به ترتیب 69، 65، 89 و 71 درصد از واریانس حضور در محیط یادگیری مجازی را تبیین می‌کردند؛ بنابراین نتایج به‌دست آمده حاکی از روایی و پایایی مطلوب و قابل‌قبول بودن عوامل ساختاری نسخه ترجمه شده پرسش‌نامه حضور برای استفاده در پژوهش‌‌های مربوط به محیط‌‌های مجازی در بین فراگیران ایرانی است.

Standardization of the presence questionnaire (PQ3) in virtual learning environments: Persian translation and validation of the presence questionnaire

Background and Objectives: With the advent of elearning, the educational perspective has changed. Following these changes and the separation of learners by the elearning courses, a sense of isolation and alienation has been created  which has even become a threat to learning in these courses. The dropout rate from elearning courses is about 40% compared to that of 10% in university courses; In other words, more than 50% of learners drop out of online training centers. Challenges related to erosion and dropout have made student retention a determining factor in academic rankings, and this ranking ultimately supports credibility, academic rank, and the most important criteria for success for higher education institutions; therefore, the sense of presence was considered as an important factor because with the proper implementation of the sense of presence in the elearning environment, not only the dropout rate was reduced but also it led to better learning of the learners. Therefore, the present study focused on translating  and validating  the Presence Questionnaire version 3 (PQ3) so that for the first time in Iran, by examining the factor structure, validity and reliability of the Presence Questionnaire tool, it can be used in various contexts of virtual learning environments.Methods: The statistical population of this descriptive study included all students participating in virtual learning courses of Tehran universities in the academic year of 1399_1400 (20202021). Among these students, 330 Master’s and  PhD students were chosen through simple random sampling method. They responded using Witmer and Singer Presence Questionaire [26 but only 200 questionaires were analyzable.Findings: Based on the results of exploratory factor analysis by principal component method, four main factors (that is, involvement, sensory support, interface quality, and adaptation/immersion) were extracted and selected according to the number of eigenvalues above 1. These four factors, with the power of 89.7 percent, explained the change in the total presence in virtual learning environments. The results of Cronbach’s alpha test which was used to evaluate the reliability of the test showed that the whole tool enjoys a desirable consistency (0.98). The results of Cronbach’s alpha for subscales ranged from 94.0 to 97.0. The results of confirmatory factor analysis to evaluate the construct validity showed that the questionaire structure had an acceptable fit with the data and all goodness indicators confirmed the suitability of the model.Conclusion: Based on the results of the second order confirmatory factor analysis, the factors of involvement, sensory support, adaptation/immersion, and interface quality explained 69, 65, 89, and 71 percent of the variance of presence in virtual learning environments, respectively. Thus, the obtained results indicate the validity, reliability, and acceptability of the structural factors of the translated version of the presence questionaire  to be used in researches related to virtual environment among Iranian learners.