تاثیر آموزش سواد رسانه‌ای بر میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی و بهبود بلوغ عاطفی دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه

پیشینه و اهداف: نوجوانی، گذر از مرحله کودکی به بزرگسالی است که در آن بلوغ جسمانی، عاطفی و اجتماعی رخ می‌دهد و توانایی‌های ذهنی و قابلیت های شناختی و عاطفی نوجوان شکل می‌گیرد. طبق بررسی‌ها، کودکان و نوجوانان بیش‌ترین مخاطبین رسانه‌ها را تشکیل می‌دهند و از این رو می‌توان گفت رسانه‌ها و شبکه‌ها اجتماعی نقش مهمی در جامعه‌پذیر کردن نوجوانان دارد. برای حفظ و مصونیت نوجوانان از صدمات فرهنگی و عقیدتی رسانه‌ها، دو روش وجود دارد: یکی سانسور فناوریهای اطلاعاتی و دیگری افزایش دانش و مهارت نوجوانان در رویارویی با رسانه‌ها (سواد رسانه‌ای). هدف پژوهش حاضر تعیین تاثیر آموزش سواد رسانه‌ای بر میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی و بهبود بلوغ عاطفی بود.روش‌ها‌: روش پژوهش از نوع نیمه آزمایشی و با استفاده از طرح پیش آزمون–پس آزمون با گروه کنترل انجام گرفت. جامعه آماری این پژوهش کلیه‌ دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه شهر سنگان در سال تحصیلی 981397 بودند (705= n). بر اساس معیارهای ورود به پژوهش، تعداد 30 نفر از این دانش آموزان به صورت هدفمند گزینش شدند و به صورت تصادفی دردوگروه 15 نفره آزمایش و گواه جایگزین گردیدند. ابزار مورد استفاده جهت اجرای پیش آزمون برای هر دو گروه عبارت بود از: از پرسشنامه وابستگی به شبکه‌های اجتماعی رضایی (1394) و پرسشنامه بلوغ عاطفی یاشویر سینگ و بهارگاوا (ems). سپس گروه آزمایش در یک دوره 4 ماهه و طی 8 جلسه آموزش سواد رسانه‌ای دریافت نمودند. گروه کنترل هیچ نوع آموزشی در این مدت دریافت نکردند. بعد از سپری شدن این دوره 4 ماهه، هر دو گروه در پس آزمون مورد بررسی قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده‌های پژوهش، از روش آماری تحلیل کوواریانس با نرم‌افزار spss22 استفاده شد.یافته‌ها: یافته‌های توصیفی تحقیق حاضر نشان داد از نمونه 30 نفری دانش آموزان دوره دوم متوسطه سال تحصیلی 98 1397 شهر سنگان که بر اساس معیارهای ورود به پژوهش به صورت هدفمند گزینش شدند، 15 نفر پسر و 15 نفر دختر بودند. از کل این تعداد 8 نفر در سال دهم و 12 نفر در سال یازدهم و 10 نفر در سال دوازدهم دوره دوم متوسطه مشغول به تحصیل بودند. نتایج پژوهش نشان داد که آموزش سواد رسانه‌ای به طور معناداری منجر به کاهش استفاده از شبکه‌های اجتماعی و بهبود بلوغ عاطفی دانش‌آموزان در پنج عامل کلی از عدم بلوغ عاطفی (عدم ثبات عاطفی، بازگشت عاطفی، ناسازگاری اجتماعی، فروپاشی شخصیت و فقدان استقلال) در گروه آزمایش شد. نتیجه‌گیری: به طور کلی، نتایج این پژوهش نشان دهنده تاثیر مثبت و معنادار آموزش سواد رسانه‌ای در کاهش استفاده از شبکه‌های اجتماعی و بهبود بلوغ عاطفی دانش‌آموزان بود. به عبارت بهتر، دانش‌آموزان با شرکت در جلسات آموزش سواد رسانه‌ای توانستند حضور خود در شبکه‌های اجتماعی را کاهش داده و همچنین بلوغ عاطفی نیز در آنها بهبود یابد. لذا می‌توان گفت آموزش سواد رسانه ای به نوجوانان، می‌تواند تا حد زیادی از بروز مشکلات و آسیب‌های روانشناختی آنها بکاهد. سواد رسانه‌ای با تکیه بر فواید و مزایای خود با تجهیز دانش آموزان (رشد و ارتقای مهارت‌های تفکر انتقادی) در خصوص پردازش پیام‌های رسانه‌ای، امکان استفاده درست و هوشمندانه آنها از رسانه‌ها در فضای جهانی شدن و جامعه اطلاعاتی را فراهم می‌کند. سواد رسانه‌ای همچنین باعث افزایش آگاهی اجتماعی، تصمیم گیری مسئولانه و مهارت‌های اجتماعی مانند اشتراک، همدلی و مهربانی می شود. همچنین سواد رسانه ای با بهزیستی کامل روانی در ابعاد مختلف پذیرش خود، ارتباط مثبت با دیگران، خود مختاری، تسلط بر محیط، زندگی هدفمند و رشد شخصی و عاطفی ارتباط دارد در نتیجه سواد رسانه‌ای سبب بهبود بلوغ عاطفی می‌‌شود. این پژوهش بطور همزمان به بررسی نقش سواد رسانه‌ای بر بهبود بلوغ عاطفی و میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی در یک جمعیت مشخص به صورت همزمان پرداخته است. محدودیت زمانی و مکانی برای اجرای یک دوره پیگیری دو تا سه ماهه جهت بررسی دوام تاثیر مهارت آموزی سواد رسانه‌ای، از محدودیت‌های این پژوهش بود.

The effect of media literacy training on the use of social networks and improving the emotional maturity of senior high school students

Background and Objectives: Adolescence is the transition from childhood to adulthood in which physical, emotional, and social maturity occurs and the adolescent’s mental abilities and cognitive and emotional abilities are formed. According to the existing studies, children and adolescents make up the largest audience of the media, and therefore the media and social networks play an important role in socializing adolescents. There are two ways to protect adolescents from the cultural and ideological damage of the media: one is to censor information technology and the other is to increase adolescents’ knowledge and skills in dealing with the media (media literacy). This study aimed to determine the effect of media literacy training on the use of social media and the improvement of emotional maturity.Methods: The research method was quasiexperimental using a pretestposttest design with a control group. The statistical population of this study consisted of all high school students in Sangan in the academic year 20182019 (N = 705). Based on the inclusion criteria, 30 of these students were purposefully selected and randomly assigned into two groups of experimental and control with 15 students in each. The instruments used to perform the pretest for both groups were: social network addiction questionnaire and the Emotional Maturity Scale (EMS). Then, the experimental group received media literacy training in 4 months and 8 sessions. The control group received no training in this period. After completing these 4 months, both groups were examined in the posttest. Research data were analyzed using analysis of covariance (ANCOVA) and SPSS 22 software.Findings: The results showed that media literacy training significantly reduced the use of social networks and improved students’ emotional maturity in five general factors of emotional immaturity (emotional instability, emotional return, social incompatibility, personality collapse and lack of independence) in the experimental group.Conclusion: In general, the results of this study showed a positive and significant effect of media literacy training in reducing dependence on social networks and increasing students’ emotional maturity. In other words, by participating in media literacy training sessions, students were able to reduce their dependence on social networks and it also increased their emotional maturity. Therefore, it can be said that media literacy and its education to adolescents could greatly reduce the incidence of psychological problems and injuries. This study examined the role of media literacy on emotional maturity and the degree of dependence on social networks in a specific population simultaneously. This study further examined the role of media literacy on improving emotional maturity and the use of social networks in a specific population simultaneously. One of the limitations of this study was the time and place limit for conducting a two to threemonth followup examination to evaluate the duration of the effect of media literacy skills training.