تاثیر آموزش شیمی سبز مبتنی بر فعالیت عملی بر یادگیری و نگرش دانشجو معلمان شیمی

پیشینه و اهداف: شیمی در تمدن آدمی نقش بنیادی دارد و جایگاه آن در اقتصاد، سیاست و زندگی روز به روز پررنگ‌تر می‌شود و طیف وسیعی از محصولات شیمیایی از جمله مواد دارویی، رنگ‌ها، کودها و ... را پوشش می‌دهد. با این حال، آسیب‌های زیست‌ محیطی ناشی از آن، از نگرانی‌های عمده بشری است. امروزه بسیاری از ما گام‌هایی را برای کاهش اثرات زیست محیطی برمی‌داریم، برای مثال در برنامه‌های مربوط به بازیافت مواد شیمیایی شرکت کرده و از لامپ‌هایکم‌مصرفاستفاده می‌کنیم؛ فرآورده‌های محلی می‌خریم و شاید خودروهای دوگانه سوز(هیبریدی) می‌رانیم. اما چه می‌شد اگر «به‌طریقی می‌توانستیم از ایجاد آلودگی از همان آغاز جلوگیری کنیم». از این‌رو، با نگرش جدیدی به نام شیمی سبز، شیمی‌دان‌ها به مرحله جدیدی از فعالیت‌های پژوهشی برای ابداع واکنش‌های سبز و استفاده از آن‌ها به جای روش‌های قدیمی سوق داده می‌شوند، تا با حذف مواد سمی ناشی از فرایندهای شیمیایی به سلامت بشر و جامعه کمک کنند. هدف از انجام این پژوهش، آموزش شیمی سبز مبتنی بر برنامه درسی آزمایشگاه شیمی عمومی1 طراحی شده با این اصول و بررسی تاثیر فعالیت عملی بر میزانیادگیری و نگرش دانشجومعلمان نسبت به اصول شیمی سبز می‌باشد. روش ها: دوره آموزشی شامل دو آزمایش در آزمایشگاه شیمی عمومی 1 بر مبنای  اصول شیمی سبز می‌باشد. این آزمایش‌ها عبارتند از تعیین رابطه جرمی مولی در یک واکنش شیمیایی و تعیین میزان آسکوربیک اسید موجود در قرص ویتامین c. روش پژوهش از نوع کاربردی، آزمایشی و نیمه تجربی بوده و ابزارهای مورد استفاده، آزمون‌های محقق ساخته درحیطه یادگیری و آزمون نگرش سنج شیمی سبز بوده است. نمونه پژوهش، شامل گروه آزمون (30 نفر) وکنترل (30 نفر) ازدانشجومعلمان رشته شیمی در دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی تهران در سال تحصیلی 97-96 می‌باشد که بصورت تصادفی چند مرحله‌ای انتخاب شدند. یافته‌ها: تجزیه تحلیل داده‌ها با استفاده از روشهای آمار توصیفی و استنباطی و با کمک نرم افزار spss انجام گرفته و نتایج بدست آمده بیانگر آن است که از بین 12 اصول شیمی سبز، فراگیران اهداف مربوط به اصول 1 تا 4 و 7 تا12 رایادگرفته و مورد توجه‌شان قرارگرفته است، همچنین اجرای برنامه درسی مرتبط با اصول شیمی سبز علاوه بر یادگیری بر روی نگرش دانشجومعلمان شیمی نیز تاثیر مثبتی داشته است. نتیجه‌گیری: یافته‌های حاصل از پژوهش نشان می دهد آموزش اصول شیمی سبز می تواند براساس رویکرد فعالیت محور در برنامه درسی شیمی همانند بیشتر کشور‌های توسعه یافته انجام گیرد. آموزش دانشجومعلمان می تواند منجر به آن شود که انان نگرش مثبت خود را به شیمی سبز را توسعه داده وانگیزه و رغبت بیشتری را برای مطالعه شیمی بر اساس اصول شیمی سبز داشته و این نگرش را به  دانش آموزان  خود  نیزدر فرایند تدریس انتقال نمایند. همچنین در طراحی برنامه درسی بایستی توجه داشت که در توالی انجام فعالیت های عملی به گونه ای عمل نمود که تمامی اصول شیمی سبز را در بر بگیرد تا آموزش مبتنی بر آن بتواند همه اصول شیمی سبز را به فراگیران یا داده و نگرش مثبت را در انان ارتقا دهد.

The effect of green chemistry education based on practical activity on learning and attitude of preservice chemistry teachers

Background and Objective:Chemistry plays a fundamental role in human civilization and its place in economics, politics and life is becoming more and more prominent and covers a wide range of chemical products such as drugs, dyes, fertilizers, etc. However, the environmental damage caused by it is a major human concern. Many of us today take steps to reduce environmental impact, for example by participating in chemical recycling programs and using energysaving light bulbs; we buy local products and maybe drive hybrid cars. But what if we could somehow prevent pollution from the start? Thus, with a new approach called green chemistry, chemists are being led to a new phase of research activities to develop green reactions and use them instead of the old methods, to help human health and society by eliminating toxins from chemical processes. The purpose of this research is education of green chemistry through the curriculum related to the principles of green chemistry in General Chemistry Lab 1and the effect of this educational course on learning and attitude of the preservice chemistry teachers toward green chemistry principles. Methods: This educational course involves two green experiments implemented according to green chemistry principles. The experiments include determination of molar mass relation in a chemical reaction and determination of the amount of ascorbic acid in a tablet of vitamin C. The research methods are practical, experimental and quasiexperimental and the used instruments were the researcherconstructed tests in the field of learning and attitude domain. Statistic population of this study consists of experimental group (N=30) and control group (N=30) of the student teachers at Shahid Rajaee Teacher Training University in the academic year 20172018. Data analysis was done using descriptive and inferential statistics with SPSS software. Findings: The obtained results show that among12 principles of Green Chemistry, students have learned the principles of 1 to 4 and 7 to 12 of these 12 principles and they have been attracted to them. In addition, the implementation of a curriculum related to the principles of green chemistry has had a positive impact on the attitude of the preservice chemistry teachers. Conclusion: Findings from the research show that teaching the principles of green chemistry can be done based on the activityoriented approach in the chemistry curriculum as in most developed countries. Studentteacher education can lead them to develop a positive attitude towards green chemistry and to have more motivation and desire to study chemistry based on the principles of green chemistry and to pass this attitude on to their students in the teaching process. Also, in designing the curriculum, it should be noted that in the sequence of practical activities, it should be done in such a way that it includes all the principles of green chemistry so that education based on it can give all the principles of green chemistry to learners or give them a positive attitude.   ===================================================================================== COPYRIGHTS  ©2019 The author(s). This is an open access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution (CC BY 4.0), which permits unrestricted use, distribution, and reproduction in any medium, as long as the original authors and source are cited. No permission is required from the authors or the publishers.  =====================================================================================