سواد اطلاعاتی مبتنی بر مووک در اعضای هیات علمی: (مطالعه موردی؛ دانشگاه الزهرا (س))

پیشینه و اهداف: مووک‌ها به‌عنوان یک فرم از شیوة آموزش الکترونیکی، توانایی و ظرفیت زیادی در یادگیری و آموزش دارند؛ به‌طوری‌که می‌توانند نیازهای مختلف گروه متنوعی از یادگیرندگان را برطرف کنند. از این رو، دانشگاه‌ها می‌توانند از آن به‌عنوان ابزار آموزشی اثربخش در دوره‌های آموزشی و پژوهشی خود، بهره برده و به بهبود کیفیت آموزش در دانشگاه‌ها کمک کند. از آنجا که اعضای هیات علمی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان در دانشگاه، نقش زیادی در انتقال دانش و به‌طورکلی فرایند یاددهی یادگیری ایفا می‌کنند؛ بنابراین، شناخت و آگاهی اعضای هیات علمی نسبت به شیوه‌های نوین آموزش ازجمله مووک‌ها، کسب دانش و سواد اطلاعاتی در این زمینه ضروری است. بر این اساس، مقاله حاضر باهدف سنجش سواد اطلاعاتی مبتنی بر مووک در اعضای هیات علمی دانشگاه الزهرا (س) انجام شده است. روش‌ها‌: رویکرد حاکم بر پژوهش، کمّی و روش انجام آن، توصیفی پیمایشی و به لحاظ هدف، کاربردی بوده است. جامعه آماری شامل اعضای هیات علمی دانشگاه الزهرا (س) است که با توجه به تعداد (381) عضو هیات علمی، با استفاده از روش نمونه‌گیری طبقه‌ای سهمیه‌ای و براساس جدول مورگان تعداد (181) نفر به‌عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. برای جمع‌آوری اطلاعات، براساس مبانی نظری و پیشینه پژوهش پرسش‌نامه محقق ساخته با طیف پنج ‌درجه‌ای لیکرت (خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلی کم) تدوین گردید. جهت سنجش روایی پرسش‌نامه، از نظر متخصصان شیوه‌های نوین آموزشی و رویکردهای جدید یاددهی و یادگیری بهره گرفته شد. ضریب پایایی داده‌ها با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه و 0.97 به‌دست آمد که نشان‌‌دهنده پایایی بالای پرسش‌نامه‌ها بوده است. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها نیز از نرم‌افزار spss 22 و آزمون‌های تی تک گروهی، فریدمن  و تحلیل واریانس چند متغیره استفاده ‌شده است. یافته‌ها: یافته‌ها حاکی از آن است که از دیدگاه شرکت‌کنندگان در مولفه‌های «دانش» (1.54)، «آماده سازی» (1.53) و «تحلیل/ اجرای دوره» (1.61)، «ارزشیابی» (1.74)، «بازنگری» (1.78)، «بهینه سازی» (1.76) و در کل وضعیت سواد اطلاعاتی اعضای هیات علمی مبتنی بر مووک نیز (1.66)، پایین‌تر از حد متوسط ارزیابی شده است. اولویت بندی مولفه‌ها به ترتیب؛ «بهینه سازی»، «بازنگری»، «ارزشیابی»، «تحلیل / اجرای دوره»، «آماده‌سازی» و «دانش» به دست آمده است. براین اساس «بهینه سازی» (3.74)، در بهترین وضعیت و «دانش» (3.25) در بدترین وضعیت قرار دارد. همچنین، بین دیدگاه شرکت‌کنندگان پژوهش در مورد «شکاف سواد اطلاعاتی هیات علمی نسبت به مووک‌ها» به تفکیک شاخص‌هایی ازجمله «سابقه، جنسیت، مرتبه علمی، سن، گروه آموزشی» تفاوت معناداری وجود ندارد. نتیجه‌گیری:  نتایج پژوهش حاضر گویای آن است، سواد اطلاعاتی مبتنی بر مووک در اعضای هیات علمی دانشگاه پایین است و شناخت و آگاهی آن‌ها نسبت به مووک‌ها بسیار کم است. به‌روز نبودن اعضای هیات علمی، کم‌رنگ بودن یا عدم وجود آموزش‌های مختلف ازجمله کارگاه، همایش، نشست‌های تخصصی در حوزه مووک‌ها، بی‌توجهی و عدم تاکید نهادهای بالادستی نسبت به الزام به‌کارگیری شیوه‌های نوین آموزشی توسط دانشگاه‌ها، عدم توجه به مهارت‌های کاربردی و آشنایی با رویکردهای آموزشی جدید دنیا در جذب هیات علمی، عدم استقبال و مطالبه دانشجویان از اعضای هیات علمی دانشگاه در به‌کارگیری مووک‌ها در رویکردهای یاددهی – یادگیری و حاکمیت رویکرد سنتی صرف آموزش در دانشگاه‌ها را می‌‌توان به‌عنوان دلایلی برای نتایج به‌دست آمده برشمرد.

MOOC – based information literacy in faculty members: (Case study; Alzahra university)

Background and Objectives: MOOCs as a form of elearning, with their great potential and capacity in learning and teaching, can meet different needs of a diverse group of learners. Therefore, universities can utilize it as an effective educational tool in their educational and research courses and help improve the quality of their education. Faculty members are among the most important pillars of the university and, accordingly, they play a major role in knowledge transfer and learning; therefore, it is necessary for faculty members to be aware of the latest methods of teaching such as MOOCs as well as knowledge acquisition and information literacy in this field. As a result, the present study has been conducted with the aim of investigating the MOOCbased information literacy of the faculty members of AlZahra University. Methods: The research approach used for the study is quantitative; the method is of descriptivesurvey type, with a practical purpose. The research population includes the faculty members of AlZahra University. Through quota stratified sampling and based on Morgan table, among the 381 faculty members, 181 individuals were selected as the research sample. To collect data, based on the theoretical foundations and research background, a researchermade questionnaire was developed with a fivepoint Likert scale (very high, high, medium, low and very low). In order to measure the validity of the questionnaire, the views of experts on new teaching methods and new approaches to teaching and learning were applied. The reliability coefficient of the data was calculated using Cronbach’s alpha, with the obtained value of 0.97 which indicates the high reliability of the devised questionnaires. To analyze the data, SPSS 22, onegroup ttests, Friedman and multivariate analysis of variance were used. Findings: The findings indicate that from the participants’ point of view, in the components of ‘knowledge’ (1.54), ‘preparation’ (1.53) and ‘analysis / implementation of the course’ (1.61), ‘evaluation’ (1.74), ‘review’ (1.78), ‘optimization’ (1.76) and, in general, the information literacy status of the faculty members based on MOOC (1.66) are rated below the average. The components are prioritized as ‘optimization’, ‘review’, ‘evaluation’, ‘analysis/course implementation’, ‘preparation’ and ‘knowledge’, respectively. Accordingly, ‘optimization’ (3.74) is in the best and ‘knowledge’ (3.25) is in the worst condition. In addition, among the views of the research participants on the ‘gap of information literacy of the faculty members towards the MOOCs’, there is no significant difference among  the distinguishing indicators, such as ‘history, gender, academic status, age, and department’. Conclusion: The results of this research show that MOOCbased information literacy is low among university faculty members and their knowledge and awareness of the MOOCs is very low. Lack of uptodate faculty members, lack of various trainings, such as holding workshops, conferences, specialized meetings in the field of MOOCs, inattention and lack of emphasis laid by higher education institutions on the need to use new teaching methods by the universities, lack of attention to practical skills and familiarity with new teaching approaches in the world as a qualifying feature in employing the faculty members, lack of approval and demand of students from the faculty members to use the MOOCs in their teachinglearning approaches and the dominance of the traditional approach to teaching in the universities can be enumerated as the reasons for the results of the study.===================================================================================== COPYRIGHTS  ©2021 The author(s). This is an open access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution (CC BY 4.0), which permits unrestricted use, distribution, and reproduction in any medium, as long as the original authors and source are cited. No permission is required from the authors or the publishers.  =====================================================================================