نقد و ارزیابیِ «گویه‌‌های به‌‌کار رفته» در پیمایش‌‌های دینداری در ایران

اعتماد به‌‌نتایج و الگوگیری از پیمایش‌‌های دینداری در ایران، مستلزم اطمینان از روایی آنها در سه سطح «مدل»، «سنجه» و «گویه»‌‌های آن است. این مقاله با تمرکز بر 12 پیمایشِ شاخص، به‌‌بررسی روایی آنها در سطح سوم پرداخته و آن را نه بر حسب مدعای ایشان در تحصیل روایی؛ بلکه از طریق تامل در فحوای گویه‌‌هایِ به‌‌کار رفته و میزان انطباق آنها با مقصود سنجش، مورد ارزیابی قرار داده‌‌ است. نتیجه حاصل از این بررسی نشان می‌‌دهد که بخش قابل‌‌توجهی از گویه‌‌های به‌‌کاررفته در پرسشنامه این تحقیقات، مفهوم و مقوله دیگری به‌‌جز دینداری و مولفه‌‌های ذیل آن را سنجیده‌‌اند. این مقاله ضمن گسترش دایره مفهومی ما در این حوزه، دقت‌‌نظر‌‌های لازم در ساخت و پرداخت گویه‌‌های مورد استفاده در پیمایش‌‌های دینداری را نیز افزایش خواهد داد و بر روی هم، گام کوچکی است در مسیر نیل به یک الگوی استاندارد برای رصد دایمی میزان دینداری در ایران.