کالایی ‌سازی در سیاست‌ گذاری آموزش عمومی در ایران؛ بررسی انتقادیِ مبانی و پیامدها

کالایی ‌سازی یکی از مهم‌ترین سیاست‌‌ها در حوزه آموزش است که اجرای آن در سال‌های اخیر در سطح جهانی و در دهه گذشته در ایران، به‌صورت‌های مختلف و با انگیزه‌‌ها و استدلال‌های متفاوتی پیگیری شده است. پژوهش حاضر به‌دنبال وضعیت‌شناسی کالایی‌سازی آموزش عمومی در ایران امروز و نیز، ارزیابی انتقادی این سیاست بر حسب مبانی نظری و پیامد‌های تربیتی، اخلاقی، اجتماعی و اقتصادی آن است. بر اساس یافته‌های پژوهش، کالایی‌سازی آموزش عمومی در ایران در ضمن روند‌ها و فرآیندهایی همانند خصوصی‌سازی آشکار و پنهان، خرید خدمات آموزشی و برنامه‌های درآمدزایی از مدارس در حال گسترش است. این در حالی است که از یک سو، اتکای این سیاست بر رویکرد نئولیبرالیستی باعث گشته که تعارض‌هایی میان بنیاد‌های این سیاست با مبانی و ارزش‌های اسلامی در زمینه حقیقت و هویت علم، حقیقت آموزش و پرورش و نیز وظیفه دولت و حق مردم نسبت به آموزش عمومی شکل گیرد؛ و از سوی دیگر، با نظر به تجارب جهانی و داخلی، اجرای آن می‌تواند زمینه‌ساز پیامد‌های نامطلوبی همانند افول ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی، تضعیف کیفیت در آموزش و پرورش دولتی، تبعیض و بی‌عدالتی و کاهش بهره‌وری و رشد اقتصادی، علمی و فنّاورانه در جامعه باشد.