نقش فرهنگ در مفهوم سازی علوم اجتماعی؛ دیالکتیک امر خاص و عام در روش شناسی تیپ آرمانی ماکس وبر

جامعه شناسان برای مطالعه پدیده های فرهنگی و اجتماعی مفاهیم زیادی وضع کرده اند و برای توضیح این مفاهیم هم آثار زیادی نوشته اند؛ اما مسئله این است که آیا مفاهیم علوم اجتماعی بیشتر از سنخ مفاهیم و قوانین عام علوم طبیعی اند یا از سنخ مفاهیم تاریخی علوم فرهنگی اند که با توجه به مقوله فرهنگ و بافت تاریخی ساخته و پرداخته می شوند؟ در این صورت، مفهوم سازی مبتنی بر فرهنگ چگونه می تواند در عین اینکه به پدیده های مشخص انضمامی میپردازد، وجه تعمیمی نیز داشته باشد؟ در پاسخ به این پرسش، در دو سر طیف، رهیافت قیاسی – قانونی و رهیافت تاریخی - فرهنگی، ماهیت و ساختار مفاهیم علوم اجتماعی را مورد بحث و تعمق قرار داد ه اند. امیل دورکیم، سرمشق کلاسیک رهیافت قیاسی-قانونی و ماکس وبر، سرمشق کلاسیک رهیافت تاریخی –فرهنگی محسوب میشود. مقاله حاضر بر اساس نظریه مفهوم سازی وبر و با اتکا به آراء وبر پژوهان استدلال میکند که مفاهیم علوم اجتماعی از سنخ مفاهیم و قوانین عام علوم طبیعی و از سنخ مفاهیم طبق های نیست بلکه از گونه های آرمانی و آنها نیز از سنخ مفاهیم تکوینی و مفاهیم تاریخی اند که در عین اینکه از چشم انداز فرهنگیخاص ساخته می شوند، وجه تعمیمی نیز دارند. در این مقاله استدلال می شود که تیپ آرمانی طرحی برای ترکیب میان امر خاص و امر عام در علوم اجتماعی است.